Onte sentín cantar o cuco na Amaía. Xa me tardaba. Sentino entre os algarrobos do río, toda a tarde, a debullar seguido o seu canto monótono e anunciador. Don Álvaro Cunqueiro, que entre nós é o primeiro mestre destas cousas, tíñalle especial querencia ao cuco. Dicía que entre as dúas tradicións: aquela que di que o paxaro emigra e volve coa luz para o tempo da cría, e aquela outra que di que non marcha de nós senon que se agocha na profundidade do bosque para pasar o inverno, confundido coas follas caducas, e rexurde coma o Ave Fenix por estas datas, el prefería a segunda: a resurrección, que lle parecía máis axeitada, coma quen asiste cada ano á representación do mito do Eterno Retorno, o ciclo da natureza que se rencontra consigo mesa, a música das esferas. En calquera caso, o cuco anuncia a primavera. Non entra a primavera ata que sentimos o canto do paxaro, que tantas historias ten e tantas novidades anuncia. Para uns é ave de malagoiro: símbolo da traición e da infidelidade, porque pon os ovos en niño alleo, parasitando o labor de terceiros. De aí vén a connotación de aproveitado e logreiro. A don Eugenio Montero Ríos alcumábano o Cuco de Lourizán, porque na súa residencia pontevedresa disque argallaba no verán as mañas todas que logo desenvolvía na capital das Españas. Intelixencia arteira, que non ten boa prensa e se aplica moi principalmente á xente da política. Pero tamén é o anuncio da primavera, símbolo da fertilidade e das augas de abril, propiciadoras das boas colleitas. O cuco cuqueiro, que cantaba Manuel María. O Cuco-Rei, ¿cantos anos vivirei?
Para soñar a primavera hai na nosa literatura páxinas memorables: en Otero Pedrayo, Anxel Fole, Castroviejo, Eduardo Moreiras, autor dese libro precioso que é Primavera no Lor (1974), coas primeiras follas apuntando nos ameneiros. Cunqueiro pregúntase en varios artigos pola cor da estación florida. ¿Verde? ¿Azul? ¿Lixeiramente rosada? Non acaba de definila, agás polo canto do cuco que a anuncia. Para min a cor de abril é verde, e a cor de maio amarela, coa flor dos pampullos e das xestas inzando os campos, e ese arrecendo inconfundible da terra que volve atoparse a si mesma. Cando era mozo gustaba máis do outono, que me parecía unha estación máis romántica, coa saudade do tempo que se despide. Agora, que xa vou algo máis andado, prefiro a primavera: esa forza que rexurde, coma un milagre da vida, enchéndoo todo de luz.
Ben sei que nos tempos que corren estes asuntos non se levan. Vivimos no desencontro e na depresión. Non hai máis ca ler os xornais. Anda a política metida en tempo de eleccións que é o mesmo que dicir tempo (oportunidades) de renovación. ¿Cara a onde? Xa veremos. Andan os mozos buscando onde atopar un sitio, que non o teñen fácil. Ao final case todo vén dar no mesmo. Mais hoxe pidolle ao lector que me acompañe neste íntimo asubío.
O pesimismo é reaccionario, repítoo unha e outra vez. Onte sentin cantar o cuco, e a mañá entrou chea de enerxía, oxalá que de esperanza.