La Muralla de Lugo: un vestigio arqueológico que debe seguir integrado en la vida social de la ciudad

Suso Varela Pérez
suso varela LUGO / LA VOZ

LUGO CIUDAD

Poco monumentos de la lista de la Unesco tienen el carácter social de la Muralla de Lugo
Poco monumentos de la lista de la Unesco tienen el carácter social de la Muralla de Lugo ALBERTO LÓPEZ

Reclaman potenciar su uso turístico y cultural, como hizo el plan director de la de Ávila

17 ene 2023 . Actualizado a las 05:00 h.

El arqueólogo Francisco Hervés explicaba en sus visitas comentadas al Lugo romano del pasado año que no podíamos olvidarnos de que la Muralla es, en sí mismo, un vestigio arqueológico, con la particularidad de que está integrado en la forma de vida de la ciudad. Y sobre estas dos premisas la Xunta quiere que el plan director que acaba de licitar diseñe las estrategias de uso, gestión y promoción del monumento romano durante los próximos años.

«Tense publicado que a Muralla de Lugo é un dos monumentos máis sociais da lista da Unesco, e estou de acordo, pero á vez creo que habería que potenciar unha sensibilidade, non sei se a través de campañas, para que a xente se dea conta de que cando camiña polo adarve está nun xacemento que hai que conservar», reflexiona el guía turístico Guido Álvarez.

«La Muralla tiene que seguir siendo una calle peatonal como cualquier otra de la ciudad, eso sí con ciertas restricciones normales para su conservación, como por ejemplo no dejar colocar banderas o carteles», señala el presidente de Lugo Monumental, Luis Latorre.

A mediados del año 2024, la Xunta dispondrá del plan director de la Muralla, que no tendrá carácter jurídico. Será un documento técnico, «unha ferramenta de organización estratéxica e integradora, se ben por si mesma non alcanza unha capacidade normativa», señala Patrimonio. Por este motivo, el citado plan se define como «un documento de análise, síntese, traballo e difusión para prestar axuda e información a todos os axentes interesados na intervención».

Y dentro de esa planificación se quiere disponer de un plan de usos que tendrá un papel relevante en la utilización de la Muralla como un destino turístico y cultural, acrecentado por el incremento de visitantes a la ciudad: «O turismo é un fenómeno imparable e natural no mundo, e no caso da Muralla vai a haber no futuro moitos máis turistas, polo que é o momento ideal para ir ordenando esa potencial chegada de visitantes e crear os servizos axeitados tanto para eles como para a conservación do monumento», reflexiona Guido.

Nadie es partidario de cobrar por subir a la Muralla o de limitar el acceso, pero sí de ordenar determinados flujos «e de crear máis servizos culturais e turísticos, co que Administración pode axudar regulando eses usos turísticos», señala Guido.

Uso turístico

Luis Latorre recuerda que Lugo Monumental solicitó poder utilizar los fielatos como puntos de información turística, «pero la idea fue rechazada alegando que no tenía baños. Es absurdo, porque hoy tenemos dos oficinas de turismo escondidas (Praza do Campo y Rúa do Miño) y si hubiese puntos de información en las puertas daríamos vida al monumento», explica Latorre.

En la misma línea, Guido apunta que podría haber informadores turísticos móviles por el adarve de la Muralla, «que por un lado ofrecerían un servizo público aos visitantes e por outra actuarían como vixiantes, o que axudaría a protexer o monumento».

El ejemplo de Ávila

El arqueólogo Celso Rodríguez considera necesario el plan director «porque supone la hoja de ruta, de seguimiento perfecto para su mantenimiento y gestión», y destaca el ejemplo de Ávila, que ya dispone de un plan de este tipo desde el 2018, y por el que se rigen todas las actuaciones (entre ellas una web específica del Concello de gran calidad). En ese plan director, que el arqueólogo lucense destaca por su calidad, expone, con respecto a los usos, un camino que bien podría valer para la Muralla de Lugo: «En las ciudades históricas, el patrimonio no se restringe solo a su dimensión tangible y monumental, sino también a la propia ciudad histórica y su patrimonio intangible, siendo todo el conjunto una manifestación cultural integral. El interés se amplía a una visión viva del mismo, asociada al estilo de vida de sus habitantes, sus celebraciones y manifestaciones, su gastronomía y su identidad».

Por ello, en el plan de Ávila se apunta: «Proponemos que se convierta en el referente cultural de la ciudad y su provincia y permita y fomente la relación con importantes recursos de patrimonio, como los castros, otras fortificaciones o castillos cuya historia están vinculadas a las leyendas de Ávila y asociadas a la ciudad y su muralla, otros conjuntos arqueológicos de la provincia, los recursos naturales, museos, etc». Y un último apunte: «El plan hace propuestas concretas para aunar esfuerzos con otros recursos culturales, para conectar con los más jóvenes por medio de nuevas tecnologías y para divulgar el conocimiento».

Repaso histórico de los diferentes usos

El historiador Adolfo de Abel Vilela expone un pequeño repaso histórico sobre los usos que tuvo el monumento romano y lo que se debe de recoger en el plan director.

«A Muralla de Lugo é unha construción que ninguén dubida que a súa función primitiva era protexer aos habitantes da cidade dunha posible invasión. Pero esta misión apenas a cumpriu ao longo dos 1.700 anos de existencia, de maneira que este gran edificio foise aproveitando e adaptando ás necesidades de cada momento.

Así as torres foron utilizadas como vivendas, ao igual que parte dos paramentos exteriores e interiores, e na torre da Muriega estiveron as Casas Consistoriais ata 1571 en que se fixeron as da Praza Maior. Sobre a propia muralla construíuse na Idade Media o castelo aproveitando a porta principal de entrada na cidade romana, fortaleza que se derrubou en 1757.

As portas que estaban dotadas dun sistema para subir e baixar un rastrillo, transformáronse en capelas nas que había culto a diario. Desde o século XVIII, a muralla utilízase como paseo público.

Xa nos séculos XIX e XX, fixéronse habitacións para as oficinas de consumos nas portas que se abriron de novo, e sobre o adarve colocáronse os postes cos condutores da electricidade, que despois se soterraron, e no seu interior puxéronse transformadores. De maneira que algúns destes usos foron beneficiosos, inocuos e prexudiciais para o monumento romano.

Do que se trata agora, con plan director, é de definir que usos pode ter na actualidade a muralla compatibles coa súa conservación e co carácter de monumento con categoría de Patrimonio Mundial».