Lugo: «A lingua de signos axuda aos nenos»

Cristina González Abelaira é unha filóloga nada en Castroverde que logo de completar os estudos na Facultade de Humanidades de Lugo e de ter unha estancia no Colegio de España en París, puido comprobar como faltaban estudos científicos, salvo algúns feitos desde a Universidade de Vigo, sobre a lingua de signos e a súa inclusión no sistema educativo galego. Esta profesora no CPI San Tomé do Carballo de Taboada acaba de defender en Lugo a súa tese -dirixida polos profesores da USC Modesto Rodríguez e María Luz Zas- sobre a planificación lingüística da lingua de signos na educación en Galicia. O traballo foi recoñecida con sobresaínte cum laude. Fala con paixón sobre un traballo que fixo grazas a unha bolsa predoutoral da Xunta entre os anos 2013 e 2016.

-De onde xorde o interese pola lingua de signos?

-Como filóloga sempre me interesaron as linguas e estando en París contactei con persoas que traballaban en diferentes investigacións, e vin que neste campo existía unha total falta de información e unha ignorancia no ámbito educativo galego, ademais de que creo que era necesario dar voz ás persoas xordas.

-En que aspecto desta lingua se quixo centrar?

-Pois foi un enfoque émico, coa intención, xa digo, de darlles voz ás persoas xordas, e para iso foi importante documentarse con eles, graveinos, escoiteinos, coa idea de saber que pensan, e así podelo transmitir na tese. Creo que desde as Administracións non os escoitan. Por exemplo, eu son profesora de Secundaria, e chama a atención como a Lomce e os reais decretos permiten o emprego nas aulas da lingua de signos, pero no caso de Galicia non aparece, porque o que redactou o decreto non o sabía. Creo que as Administracións deben articular plans para a formación en lingua de signos dos profesionais que traballan con alumnado xordo, e fomentar maior presenza de intérpretes no centros.

-Hai moito descoñecemento...

-É que seguen a falar de conceptos como ‘xordomudo’ ou ‘linguaxe de signos’, e as persoas xordas non son mudas, emiten sons.

-Que lle pode achegar a lingua de signos a un rapaz?

-Saber conceptos de calquera lingua sempre serán positivo e mellora as competencias dos alumnos, sobre todo as comunicativas. Trátase dunha lingua visual que non aproveitamos. A de signos non é só dos xordos, non é propiedade destas persoas, senón que debería interesarnos a todos e axuda a todos os nenos.

-E é unha lingua universal?

-En España só está recoñecida a española e a catalá. Foi unha mágoa que non se intentase recoñecer a lingua de signos galega, pero desde a federación de xordos non quixeron no seu momento, cando a lei do 2007 si recoñeceu as outras dúas. En Galicia hai signos propios pero cando se aprobou a lingua española dixeron desde Madrid iso de que os signos eran feos e «pailáns». Acabaron reproducindo o mesmo que pasou coas persoas que falaban galego fronte aos castelán falantes. Por iso, agora, en Galicia, houbo un proceso de substitución lingüística. Cando fixen a tese puiden falar con informantes de idade avanzada que ao viviren en contornas illadas e que estudaron en colexios de xordos signos en galego, aínda teñen as expresións propias.

-Na tese fala do ámbito sanitario.

-É que coa clase médica «nos hemos topado». Desde o momento que un cativo nace xordo aos pais non se lles informa que existe unha lingua de signos, senón que se trata desde a discapacidade e a rehabilitación. Non existe un enfoque lingüístico, senón só médico e patolóxico. E aos nenos implantados non lles prexudica para nada que saiban a lingua de signos, todo o contrario, suma. Si apostemos polos avances médicos, pero que se informe aos pais sobre a lingua de signos.

-Vostede aplica esta lingua cos seus alumnos?

-Si, con cancións, con tarefas de Lingua Castelá e Literatura, e están encantados. Saben presentarse, signarse... Os rapaces que teñen máis dificultades nas linguas melloran cando aprenden nocións da de signos, porque é unha lingua de memoria visual non auditiva, e se queremos conseguir persoas con competencia comunicativa, a de signos enriquece. Pero creo que a economía e a política puideron sobre a lingüística sen ter en conta as necesidades reais das persoas.