La Xunta compra Caldaloba, la torre donde se atrincheró la hija del mariscal Pardo de Cela

Suso Varela Pérez
suso varela LUGO / LA VOZ

LUGO

La torre de Caldaloba está en Cospeito
La torre de Caldaloba está en Cospeito OSCAR CELA

Tras años de abandono, la Diputación de Lugo había notificado que compraba la mitad de la fortificación de Cospeito, pero ahora la Consellería de Cultura hace valer el derecho de tanteo que le permite la Lei de Patrimonio

04 nov 2022 . Actualizado a las 00:06 h.

La Consellería de Cultura va adquirir la Torre de Caldaloba, la fortificación de Cospeito en la que Fernán Ares y Constanza de Castro, yerno e hija del mítico mariscal Pardo de Cela, se atrincheraron a finales del siglo XV ante el asedio de los emisarios de los Reyes Católicos. Con la decisión de la Xunta, esta ejerce de esta forma los derechos que le asigna la Lei de Patrimonio Cultural «para a correcta protección dos Bens de Interese Cultural (BIC)». 

Así, la Xunta comunica a la Diputación de Lugo su decisión en respuesta al escrito en el que el organismo provincial, a través de Vicepresidencia, que gestiona el BNG, le notificaba el acuerdo de compra de la parcela donde se sitúa un pozo y la mitad de la torre, tomado el pasado mes de agosto.

La norma autonómica sobre patrimonio cultural, señala la consellería, «obriga a que calquera pretensión de transmisión onerosa da propiedade ou de calquera dereito real de desfrute dos Bens de Interese Cultural sexa posta en coñecemento da Xunta, para que poida exercer os dereitos de tanteo ou retracto se o considera necesario». De esta forma, hace valer su derecho sobre la Torre de Caldaloba, en Cospeito.

Desde la Xunta se señala que desde el primer momento que se inició la opción de compra de la Torre de Caldaloba «apostou pola unidade de acción na rehabilitación e conservación da torre, e a vía para garantir o éxito neste obxectivo é que pertenza a un único propietario. Neste sentido, considera que a Administración local, pola súa proximidade ao monumento, é a máis idónea para asumir esta función e desenvolvela da forma máis axeitada e sostible».

En beneficio del Concello

En consecuencia, la Consellería de Cultura decidió ejercer el derecho de tanteo en beneficio del Concello de Cospeito en relación a la adquisición del bien comunicada por la Diputación de Lugo; «e no caso de que acreditase a súa adquisición, a Xunta exercería o dereito de retracto, tamén recollido no artigo 49 da citada lei».

El gobierno gallego explica que todos los predios que conservan restos del antiguo castillo conforman su entorno inmediato y deben de tener un único titular, «para acadar unha correcta conservación do monumento e para garantir, no futuro, a xestión do mesmo desenvolvendo da forma debida a visita pública, a conservación preventiva e o mantemento continuo do monumento e do seu contorno».

Indican desde el gobierno gallego que la adquisición conjunta de los predios y de la construcción declarada BIC permitiría que, una vez depurada jurídicamente, esta construcción pueda ser incorporada al Registro de la Propiedad, «o que podería non ser posible de non ter os predios e edificacións un único propietario, xa que as fincas rexistrais son definidas como unidade de solo ou de edificación atribuída de forma exclusiva e excluínte a un propietario ou a varios en proindiviso».

Solicitud anterior del Concello

La decisión de la Consellería de Cultura, indican, sigue la línea de las actuaciones que venía desarrollando desde noviembre del pasado año el Concello, cuando comunicara también su intención de adquirir el monumento, lo que llevó a la firma de un convenio por el gobierno gallego, que aportaba 100.000 euros. 

«Ante os movementos das administracións provincial e local, os responsables autonómicos mantiveron a súa postura sobre a necesidade de dar unidade a este proxecto e traballar xuntos na posta en valor do ben. Ao respecto, manteñen a man tendida á Deputación Provincial para que colabore coa Xunta e o Concello nese obxectivo», explican desde la Consellería de Cultura.

La posición de Vicepresidencia da Deputación

Desde Vicepresidencia da Deputación señalan, ante el anuncio de la consellería, «que non ten por agora constancia de que a Xunta comunicase pola vía administrativa o exercicio do dereito de retracto sobre a parcela na que se ubica a Torre da Caldaloba».

El área que dirige la nacionalista Maite Ferreiro indica que «mantén firme o seu compromiso de incorporar a Torre da Caldaloba e a súa contorna ao patrimonio público para garantir a súa protección, recuperación e posta en valor».

Y Vicepresidencia recuerda que la junta de gobierno provincial aprobó el 29 de julio la adquisición de esta parcela, «que se elevou a documento público o pasado 21 de outubro, dando por primeira vez en trinta anos un paso adiante na recuperación deste BIC para os galegos e galegas».

Una torre que necesita atención urgente

En la última década las voces de alarma sobre el estado de abandono del mayor símbolo histórico de Cospeito fueron constantes, con denuncias sobre el aspecto ruinoso, las grietas en las paredes y los riesgos de derrumbe. Además, durante años la maleza cubrió buena parte del entorno de la fortaleza.

Fueron varios los colectivos que se pusieron manos a la obra para denunciar el estado de ruina y la falta de acción de las administraciones con competencia. Incluso se crearon brigadas para su limpieza. El asunto llegó al Parlamento de Galicia de manos de los diputados del BNG y poco a poco la Xunta fue tomando conciencia de que había que intervenir, asumiendo sus competencias, tal y como deja clara la Lei de Patrimonio Cultural.

Una torre con mucha historia

La Torre de Caldaloba (o castillo de Vilaxoán como aparece citado en antiguos documentos), fue construida en los siglos XIII o XIV. El historiador Xabier Moure, que denunció hace años el abandono de la fortaleza, señalaba que «aínda que non é, canto a monumentalidade e arquitectura, a máis chamativa, si o é canto ao valor simbólico duns dos períodos que máis tinta ten verquido na Historia da Galicia medieval».

Fue destruida durante al Revolución Irmandiña y reconstruida después por Fernán Ares y Constanza de Castro, yerno e hija del mitificado mariscal Pardo de Cela. «Na torre resistiron os citados Fernán Ares e Constanza de Castro os ataques, a finais do século XV, dos Reis Católicos ata que tiveron que renderse ao podrecer a auga do alxibe», explica Moure, quien apunta que en el año 1646 aparece como propietario el conde de Fuensaldaña y vizconde de Altamira, Álvaro Pérez de Viveiro. En el año 1755 fue vendida a Gabriel María Montenegro, del pazo de Caldaloba, situado a unos pocos metros.