«Carboeiro», un oficio que desaparece

LUGO

Xosé Carreira

José Álvarez, de Regosmil (Becerreá) uno de los últimos hombres que preparan carbón vegetal con «uz»

19 may 2018 . Actualizado a las 21:51 h.

Lugo pierde poco a poco a sus «carboeiros». El oficio de hacer carbón vegetal entra en la vía muerta como muchos otros del rural. La modernidad tumba profesiones que en otros tiempos tuvieron buena salida pero que, ahora, apenas quedan como algo testimonial. «Para que facer carbón se os ferreiros morren?», esa es una pregunta sentencia que se hace José Álvarez, vecino de Regosmil, en Becerreá. Es uno de los últimos «carboeiros» de la provincia. Quizá no tarde en dejar un oficio que, recuerda, aprendió de mozo con su padre.

«Quedamos xa menos. Paréceme que hai uns poucos en Samos, na Fonsagrada, en Becerreá. E non moitos máis. Non hai relevo. A xente nova non sabe nada de isto e, a maiores, o futuro non é doado para os ferreiros que, como ben se sabe, tamén están a desaparecer. Eu empecei con 14 ou 15 anos con meu pai e agora xa vou nos 65», apuntó Álvarez mientras preparaba una «foia».

En su comarca, los carboneros destinaban la producción a los numerosos ferreiros que trabajaban en la zona de Neira de Rei-Baralla. En Riotorto algunos vecinos recuerdan que, durante muchos años, quienes hacían el suministro a los profesionales locales eran los de Baleira. «Traían o carbón e logo comprábannos as coles para as hortas. Facían todo na mesma operación», explicó un vecino.

El «carboeiro» de Becerreá asegura que son los jóvenes los que no conocen nada del oficio y muchos de los que no lo son, tampoco. Por eso se hace necesaria una pregunta: ¿Qué es una «foia”? «Chámaslle así ao furado que se ha de facer na terra para logo ir metendo nel as estelas de raíces de uz ou “brezo” como parece que se di en castelán», informa este hombre.

Para hacer el carbón no sirve otro tipo de madera. Tiene que ser de «uz» porque, asegura el carbonero, es la que tiene un mayor poder calorífico, algo esencial para hacer el temple en las fraguas. «Esto (señala al contenido de la «foia» métesllo á cociña e rebéntacha!», advierte José. Hubo algún colega de profesión que empleó madera de castaño, pero está lejos de proporcionar el calor que dan las raíces de brezo.

Incluso no faltó quien hiciera pruebas con madera de eucalipto, pero tampoco es muy útil, dicen los expertos, y eso que «ás cociñas ponas como se fosen o mesmo inferno».

«O carbón de uz é o que mellor “templa” de todos. O de carballo, po exemplo, non serve porque non da calor dabondo para poder unir o ferro co aceiro. Debe dar unha temperatura moi homoxénea para xuntar unha peza coa outra. Ao caldear o ferro e o aceiro faise unha unión que non se nota, aínda que se es moi especialista e tes bo ollo sabes a onde chega o aceiro», explicó este vecino de Becerreá que acostumbra a salir a hacer demostraciones de su oficio a donde se lo pidan. El pasado mes de abril estuvo en la Feira dos Ferreiros de Riotorto junto a otro colega. Los dos enseñaron a los asistentes que se interesaron los secretos de su labor.

Hacer de «carboeiro» no es un trabajo descansado, aunque ya no es lo que era. «Antes había que ir para o monte coa ferramenta para arrancar as cepas a man. Agora quen fai ese o traballo é o tractor. É mel comparado con antes que había que marchar cedo para o monte e volvíase de noite», dijo este hombre de Regosmil.

Una vez elaborado el carbón, lo servían a los ferreiros en sacos. ¿Y a cuánto va el saco? «Mire, por un saco só non lle fago unha “faia”. Teña en conta que aínda non son 80 quilos. Por menos de 50 ou 60, non paga a pena. O saco anda hoxe por uns 30 euros, máis ou menos», explicó el carboeiro de Regosmil, en el municipio de Becerreá.