Na morte do pai, unha celebración do seu recordo e da aldea

A morte é un tema recorrente na literatura, mais hoxe falar da morte non é cousa que a sociedade aplauda nin agarde entusiasta. Unha «ocultación» que o antropólogo Marcial Gondar vincula ao culto a un suposto progreso e á urbanización crecente do país, tendencia na que enmarca as expulsións dos cemiterios dos centros das poboacións. Así o expón no prólogo que redactou para o libro do xornalista e escritor Afonso Eiré (Chantada, 1955) A morte do meu pai, que vén de editar no selo coruñés Hércules. «A morte xa estaba na oralidade galega, tiña moita presenza; hoxe semella un tabú. Os mortos están sempre presentes na filosofía de antes, no medio rural. Hoxe todos temos que ser eternamente xuvenís», corrobora Eiré.

Levaba publicados cinco libros de investigación e ensaio, anota Eiré, e traballaba no esquema de tres novelas. «Alcancei unha certa saturación. Quería facer un exercicio de literatura das emocións. E as emocións humanas máis fortes son as que xorden ante a morte, a morte dun ser querido, unha circunstancia que sempre leva á reflexión sobre a propia vida». Naqueles días lía o libro de Álvarez Cáccamo As últimas galerías, no que fala coa súa nai enferma de alzhéimer. «Vin claramente que aí había un tema no que profundar», lembra.

Nega que fixese este libro «como unha forma de terapia, tampouco como unha homenaxe consciente ao meu pai. É verdade que o subconsciente traballa e a cousa váiseche das mans», explica para admitir que o texto final poda render tributo non só ao seu pai senón á cultura da aldea, unha cultura en extinción «na que a convivencia coa morte era algo natural». Neste senso, lembra algún enterro na súa casa no que se cociñou para 85 persoas e con 16 curas. «Daquela había que ata matar un cocho ou outros animais para dar de xantar. E non era falta de respecto ao morto. Ao contrario. Ata nos riamos o seu. Iso si é unha celebración dunha persoa á que queres e que marchou», reivindica.

Eiré nega tamén que mova A morte do meu pai calquera aspiración documental. «Non é un diario. E no intre en que recorres á memoria xa estás facendo ficción. Foi seis meses despois cando abordei a escritura sobre eses oito días finais, dende que o meu pai ingresou no hospital ata o seu falecemento. Coa distancia no tempo medra a ficción», insiste o narrador lugués. O relato, di, é unha reconstrución orgánica que van facendo os sentimentos ao revivir aqueles momentos. «Non hai indagación. O que non recordaba, incluído nomes de persoas, non aparece. Ademais, as cousas que non lembraba tamén son un indicio da tensión daqueles momentos», explica. Tratábase -incide- de poñer en palabras os pensamentos e emocións que el tivo naqueles días derradeiros do Xavieriño. «Son tantos os que pasan polo transo de enfrontarse á morte, que era moi importante ver que a xente se sente reflectida no que se narra aquí. E teño correos de moitos lectores que me dan as grazas porque o libro lles axudou. Iso é moi satisfactorio».

¿E á lectora maior, gustoulle? «¿A miña nai? Leuno, pero non me comentou nada. Cando me puxen reticente a darllo, retrucoume con que tería que mercalo: '¿Que vou chorar ao lelo? Xa chorei o que tiña que chorar', dixo».