Cal foi o teu último invento?

«Coidado! Virus creativo!».

Ese é o letreiro que deberían ter algúns pupitres privilexiados: «Coidado: virus creativo». Inventárono un grupo de profesores despois dun atrevido curso de creatividade, cuxos ecos aínda resoan. Esta é a carta que os devanditos profesores creativos enviaron a diversos colexios amigos. Oxalá vos sexa útil!

«Se algunha vez fala o profesor e recibe a esperada resposta por parte dos alumnos, non hai garantía ningunha de que a creatividade exista; se, pola contra, a resposta é diferente ao esperado, unha de dúas: ou o alumno practica a técnica do descoido ou a creatividade sideral instalouse en clase». Basta con entrar na aula para comprobalo: se atopas algunha analoxía na linguaxe dos profesores, se algo que non funciona se entrega ás mans hábiles dos alumnos para que se poña en marcha, se se aplaude que alguén dubide e constrúa a antítese do que rotundamente se afirma no libro de texto, se calquera acontecemento ou xuízo se mete no tubo analítico de ensaios e erros, se unha certa desorde e caos aleatorio racha cos horarios e as idades en favor dunha aprendizaxe máis espontánea, se decote se rexistra polo menos un novo invento e as campás tocan a rebato, se todo o mundo xoga as súas cartas sen medo de ter perdas nin ansiedade de acadar ganancias -en fin, vaia parágrafo-, entón é que a creatividade atopou humus e plancto de auga viva no fondo do seu océano.

1. BÚSCANSE… ANALÓXICOS

Antigamente non existían os nomes fixos de persoa: a cadaquén caíalle o alcume que lle correspondía polos seus feitos ou polas esperanzas postas nel. Non era iso moito máis creativo? A Uxío dicíanlle o ben nado; a Raquel, a ovella doce; a Esaú, o peludo; a Ana, compaixón; a Tadeu, o valente; a Dalila, rizo ondulado. Non resultaría cómico que che chamasen polo que es ou fas en clase, na rúa, na casa? Analoxía pura: relación de semellanzas entre cousas distintas.

2. NECESITAMOS… FUNCIONAIS

Algo que non funciona hai que arranxalo. Na estación de autobuses de certa cidade non funcionaban as escaleiras mecánicas e aquilo era o caos para maletas, impedidos e anciáns. A resposta sempre era a mesma: «Repolas é moi caro e, ademais, ese modelo xa non se fabrica». A quen repuxeron foi ao concelleiro de obras, que non funcionaba. Fíxose un novo oco e a escaleira camiña. Se en cada colexio se colgase o letreiriño de «Non funciona» a todo o que non vai, outro galo nos cantara. Cada un, para non enfadarse moito, tería opción a escoller a medida e a cor, para colgalo do pescozo: non funciona, non funciona, non funciona...

3. BENVIDOS OS ANTITÉTICOS

Margarida era máis alta e máis delgada que a súa nai. Tiña 22 anos. Enfermeira xa de profesión e praza en cernes. Nunca lograba que a súa nai, posesiva a esgalla, deixase de armar balbordo cada vez que intentaba que a súa filla comese máis, moito máis: «Onde imos parar con esa delgadeza, que a nada leva!». Un día chegou un psiquiatra estranxeiro á Facultade de Medicina e explicoulles ás enfermeiras as guerras que arman moitos enfermos que non queren corrixirse e prefiren sinxelamente non curar para seguir sendo atendidos. Un remedio eficaz, díxolles, é facer con eles o contrario do que esperan: no canto de insistirlles en que tomen isto ou fagan aquilo, pasar deles, coma se nada. Xa preguntarán e rebentarán de curiosidade cando vexan que nos comportamos dun modo completamente contrario ao esperado.

4. INDISPENSABLES, OS ALEATORIOS

A palabra inglesa serendipity significa algo así como buscar unha cousa e atopar outra. Aplícase aos inventos que se lograron grazas á casualidade: atopas algo que che dá luz para inventar aquilo que tanto buscabas. A orixe da palabra é unha lenda de Sri Lanka, onde existía un reino chamado Serendip. Os tres príncipes tiñan a sorte de atopar solucións inesperadas aos seus problemas dun xeito tamén inesperado.

5. POR FIN, INVENTIVOS

O invento ten mala prensa cando se lles di aos nenos desde moi pequenos: «É un traste, sempre anda argallando algo para facer calquera cousa, non se lle pode deixar só». Ou a un alumno: «Non che quedou a cabeza oca? Que xenio! Acabas de inventar o Mediterráneo!». Con todo, o xornal está cheo de problemas que aínda non alcanzan nin indicio de solución: a mellor poesía está por escribir, o máis rebelde virus segue sen identificar, a guerra máis fatal non hai xa quen a enmudeza, a pobreza crece e os ricos multiplícanse só dentro da súa especie, os nenos vólvense oficialmente bobos cando a escola os avalía e os mestres viven cada vez con máis estrés e menos diñeiro mentres todo o mundo fala de que é necesario investir o mellor na educación.

6. E… LÚDICOS

Cada vez invitabamos a un a entrar secretamente dentro da sala sen que os demais percibisen o que pasaría alá dentro. Ao entrar, pechabamos a porta e introduciámoslle a súa man, e o brazo, nun caldeiro cheo de pintura, vermella ou azul, a escoller. Despois, o pintado ía ao centro da sala e alí esperaba en silencio, sen saber cal sería a súa sorte. Como nos colexios se prohibe manchar o chan, recollía as pingas da súa man enzoufada e devolvíaas ao seu brazo xa pintado. Doutra volta, á porta e, un a un, emboutados de pintura, íanse colocando, non sei por que, no centro da sala, apertados, avergoñados, sen saber como saír do apuro. Preguntaban e ningún dos tres profesores (un psiquiatra, unha pintora e eu mesmo) daba resposta ningunha. Ao cabo duns tres minutos, unha moza de 22 anos, rompendo o aire tráxico que afogaba ao grupo, xogouse a matrícula e, lanzada contra a parede branca, esmagou alí a figura do seu brazo, coa man adxunta. Todos pediron permiso -permiso para ser creativos!- e lograron sobre a branca parede o seu primeiro cadro plástico.

•  Sentámonos no chan -non había cadeira- e preguntamos: que é creatividade?

---

---