O actor e humorista vén de publicar un libro no que conta as súas experiencias con personaxes como Fraga, Quiroga Palacios ou as irmás Fandiño
17 jul 2020 . Actualizado a las 05:00 h.Rentranqueiro e sentimental, Xosé Luís Bernal (Santiago, 1942) narra a vida e a súa cidade a través de experiencias reais -aínda que parezan ficción- con ducias de personaxes no libro que vén de publicar, Eles e máis eu. Compostelaneando. Dende o pintor Villafínez e Maximino Castiñeiras (o poeta da Maía), ata Maruxa e Coralia Fandiño (As Marías) e Juan Carlos Lema (Zapatones), pasando por Manuel Fraga e Quiroga Palacios, e os seus pais e o seu irmán Diego, a quen lle dedica o libro.
-O humor estivo confinado?
-Co covid, o humor tamén tivo que gardar ausencias. A xente non estaba para chistes. De todos os xeitos, este país non para de funcionar. Nesta situación incluso o humor revive, fortalécese, porque cando a xente está triste tes gañas de ver un sorriso.
-Agudízase o enxeño en situacións extremas coma esta?
-De aí o humor negro. Mais non é doado, todo o día coa fociñeira posta.
-Poucos personaxes quedan como os que retrata no seu libro.
-O último personaxe que pululou por Compostela era Zapatones. Non sei se Compostela se fixo tan cosmopolita e tan universal que devorou a estes personaxes, entrañables, bohemios, disparatados. Santiago converteuse nunha cidade moi formal. Antes era esa aldea na que todos nos coñeciamos.
-Empeza por Modesto o churreiro.
-A primeira voz que escoitaba pola mañá cedo era o seu pregón: «¡Churros calientes para las mujeres que no tienen dientes!». Empecei escribindo destes personaxes, pero a medida que escribía estaba contando a miña vida, eu era outro personaxe máis.
-Claro, o último personaxe non é Zapatones, é Farruco.
-Pois posiblemente son un dos sobreviventes.
-Como lle gustaría ser retratado?
-Coma unha simbiose entre Xosé Luís Bernal e Farruco, o meu fillo artístico.
-Fala do cardeal Quiroga, que o sacou dun apuro serio.
-Tan serio como un pelotón disciplinario durante sete anos no Aaiún, que era o que pedían no consello de disciplina militar.
-Lembra tamén personaxes sinistros.
-Entre eles, Franco. Eu, presentando un festival no Teatro Principal, chameille Cantinflas e leváronme detido ao calabozo de Raxoi. Nese momento estaba Compostela convulsionada porque un taberneiro de Conxo voáralle a cabeza á súa muller cunha escopeta de perdigóns. O asasino, que estaba detido, achegouse a min e preguntoume por que estaba alí. «Chameille Cantinflas a Franco», dixen. El sentenciou: «¡Ti si que estás fodido!». El non.
-Vostede sempre foi rebelde.
-Sempre. Eu nunca collín dentro de min. A miña vida estivo chea de avatares. Este día me preguntaban uns amigos cantas veces estiven a punto de morrer. Pois mira, dende que caín dun segundo piso en Carballo presentando un festival…
-E como puido ser iso?
-Entráronme gañas de mexar e pregunteille ao organizador onde podía facelo. «Vai por aquela porta que está ao fondo». Fun, abrín a porta e caín dun segundo piso a un patio. Retiraran un «balconcillo» por culpa dunhas obras que estaban facendo no teatro e precipiteime. Aínda foi máis charlotesca a caída porque cando eu ía entrar no váter veu o batería dos Players de Ferrol, caeume enriba e partiume as costelas. Outra vez, os Guerrilleros de Cristo Rey pegáranme unha malleira e deixáranme por morto na Quintana.
-Pero iso non aplacou a rebeldía irredutible de Farruco.
-Non, non. Ao contrario. Fíxoa revivir.
-Compostela xa non é a de Otero Pedrayo, a aldea máis grande de Europa?
-Perdeu un pouco o seu encanto. Aquela vila provinciana e entrañable. Os faladoiros das tabernas, os lentos paseos da Rúa do Vilar cando chovía, ou polo Toural ata a entrada da Alameda cando ía bo tempo. Desapareceu. Agora Compostela está devorada.
-Farruco xa non se identifica con ela?
-Si. Eu non podo vivir sen Compostela. Gústame ver e contemplar, para poder anhelar máis a cidade, que ten a gran vantaxe de manter a súa estrutura arquitectónica. Aínda que a devoren as novas linguas, o barullo, e as novas xentes, Compostela sempre manterá ese encanto.
-Xa non temos nin o Derby.
-Dende que apagaron as luces do Derby, Compostela quedou un pouco máis escura. Alí, no Derby, estivemos pendentes de transistores e televisión no 23-F.
-E poucas tabernas quedan.
-Eran as miñas capelas. Eu ía orar de capela en capela, comulgando a hostia cóncava, que lle chamaba eu á cunca. Aí atopaba o maior filón de personaxes.
-Hoxe comezan as Festas do Apóstolo, pero os Fogos non volverán ao Obradoiro.
-Se é polo ben da arquitectura da praza, que se podería sentir danada, non me queda máis remedio que aceptalo. Pero no meu recordo é unha mágoa. É a noite máxica de Compostela.