Fernández Paz sementou a renovación pedagóxica en Galicia antes de publicar trinta libros e recibir un tropel de galardóns pola súa obra para nenos, xoves e, se cadra, adultos
12 jul 2016 . Actualizado a las 17:24 h.Hai vinte anos, calquera que estudara para mestre adoecía por ir ás xornadas de verán de Mugardos para escoitar falar dun novo ensino aparentemente utópico que elevaba ao neno á categoría de individuo e obrigaba ao mestre a formalo como tal. O compostor de todo aquilo era Agustín Fernández Paz, un chairego de Vilalba metido a ribeirán, profesor en Vigo e escritor multipremiado desde esa fronteira espiñosa na que se confesa tan a gusto: a literatura xuvenil apta para adultos.
-Mugardos...
-Un marabilloso laboratorio de ideas. Pensábamos que desde as aulas podíamos cambiar o mundo.
-¿E non?
-Home, un cacho sempre se cambia. Non sei quen mesturou ese lema de Marx de cambiar o mundo co de Rimbaud de cambiar a vida... Eu mesmo sería outra persoa de non ter estado dez anos alí. Pero moitas daquelas ideas pasaron aos libros de texto.
-Serviu, logo.
-Hoxe hai un trato ao alumno como suxeito de dereitos e deberes que antes non había. E tamén cambiaron os saberes. O mestre da escola de Barbiana falaba dos mestres como custodios do facho apagado para indicar que transmitían contidos mortos e alleos á vida. Hoxe a vida real está no aula, que é algo que conecta co vello espíritu da permanente revisión.
-De que o ensino é crise.
-Si, si, no sentido máis orixinal do termo, o da tensión dialéctica e creativa.
-Agora está fatal, din.
-Eu desdramatizaría. É certo que as transformacións sociais son tremendas e provocan mutacións que están aquí para quedarse. Implica reacomodación e flexibilidade, pero os obxectivos están máis vixentes ca nunca: ensinar a aprender, formar cidadáns críticos e libres.
-O «Lazarillo» obrigatorio aos 13 anos, ¿si ou non?
-Uf, teño reflexionado tanto sobre iso... A ver, a obriga de promocionar a lectura é esencial e esixe respectar o carácter de liberdade da propia lectura. Entre o fondo de libros vivos hai 2.000 títulos apaixoantes para ofrecer aos rapaces. Pero non se pode mesturar coa faceta do estudo literario: podes obrigar a ler a Cunqueiro para estudar a literatura da posguerra.
-Tres libros deses 2.000.
-¿Que arrasen? Rebeldes, de Susan Hinton; O vixía no centeo, de Salinger, e A metamorfose, de Kafka... Os rapaces teñen moita máis capacidade da que pensamos, pero están fartos de discursos valeiros, de libros que non lles din nada ou que destilan moralina. Gústanlles os que teñen vida tratada con total liberdade e rigor.
-¿Segue vixente a «Gramática da fantasía»?
-Mesmo por esa idea de que pasaría se, implícita na orixe de calquera novela... A última de Saramago, ¿que pasaría se os habitantes dun país decidiran votar en branco?
-¿Por qué escribe pouco para os máis pequenos?
-Porque é máis difícil.
-¿Hai un fío conductor na súa obra?
-Si, e descubrino tarde polo que me ía dicindo a xente: a idea de que todas as persoas somos irrepetibles; que non haxa, nin vaia haber nunca, ninguén coma ti ou coma min. Iso paréceme marabilloso.
-¿Quen é o maior contista de Galicia?
-Ferrín.
-¿E o que os conta?
-Aí a cousa está entre Quico Cadaval e Cándido Pazó. Os temas non cambian: «O amor ou a aventura son iguais na Grecia clásica ca nunha nave espacial». As eivas tampouco: «A xente lánzase a ler El código Da Vinci, pero non Morning Star, de Xosé Miranda, que é extraordinaria. En Galicia fallan as canles».