La artesanía resurge en Galicia con nuevos talentos

GALICIA INNOVA

cedida

El Premio Nacional de Artesanía, en sus diferentes categorías, valora el trabajo manual en todo el territorio español. Desde su primera convocatoria en el 2006, ha laureado a una decena de artesanos y asociaciones gallegas, dos de ellos premiados con el máximo galardón

03 nov 2020 . Actualizado a las 05:00 h.

Artesanía y Galicia son dos conceptos que van de la mano desde hace siglos. La variedad de materias primas de las que se dispone en la comunidad crean un gran abanico de posibilidades creativas que los artesanos no han dejado de explotar. Según el Informe de la Situación de la Artesanía en España, elaborado por el Ministerio de Industria y la Escuela de Organización Industrial (EOI), Galicia supera la media española en cuanto al peso de la artesanía en el tejido industrial.

Desde luego, los más de 600 talleres que se encuentran bajo el paraguas de la marca Artesanía de Galicia, creada en los años 90, hacen buena prueba no solo de la cantidad sino de la variedad de obradoiros que se encuentran a lo largo y ancho de la geografía gallega. El sector, sin embargo, no está exento de dificultades. Al aumento de la mecanización y la fabricación en cadena ahora hay que sumar la crisis derivada del coronavirus.

La realidad del covid

Inés Rodríguez, nominada a los Premios Nacionales de Artesanía por su taller Rir&Co, cree que esto es un punto de inflexión para el sector. «Ahora es un momento difícil para todo el mundo. Para muchos compañeros artesanos que se especializaron y tenían su principal modelo de negocio montado alrededor de las ferias ha sido tan catastrófico como para otros sectores como la hostelería o el turismo porque todo lo presencial se ha venido abajo», comenta. En esa misma línea opina también Santiago Besteiro, compañero de categoría de Inés Rodríguez por su taller de cuero. «A artesanía vive nunha porcentaxe alta de feiras e mostras. Cando iso desaparece, se xa tiñas preparado o terreo online podes reenfocar o negocio, pero eso tamén leva un traballo e necesitas tempo e cartos para sacalo adiante», analiza. Ambos, sin embargo, creen que no todo está perdido. Inés Rodríguez piensa que «es por un lado una situación complicada, pero por otro lado también puede ser el inicio de una etapa nueva». Esta opinión surge porque «ahora la artesanía se ve como un proyecto de más valor, más asociado al diseño, a la sostenibilidad y a muchos aspectos que nos hemos planteado como sociedad a raíz de la pandemia como primar el comprar a proyectos locales. Espero que este tipo de cosas queden como poso».

Santiago Besteiro, valora también el apoyo institucional que les permite salir adelante. «Dentro do que cabe, a Fundación Pública de Artesanía de Galicia está dando axudas para a dixitalización, para ter tenda online, páxina web, etc.», comenta. Este avance digital va también de la mano de una reinvención conceptual, según Besteiro. «Ademáis da artesanía tradicional como a oleiría de Buño, está acontecendo algo moi importante. Están aparecendo novos artesáns que non só coñecen as técnicas para traballar os materiais, senón que as súas formacións artísticas danlle un valor engadido. Así xorden novos produtos con estética e carga conceptual que era o que precisaba a artesanía aquí: innovar con formas visuais e materiais».

Un palmarés incomparable

Este progreso asociado a la artesanía está recogiendo sus frutos. Desde el nacimiento de los Premios Nacionales de Artesanía, una decena de talleres y asociaciones han recogido alguno de los galardones del certamen e incluso en dos ocasiones la máxima categoría ha recaído en Galicia. Este es el caso del taller de gaitas Seivane y de Eferro, ambos laureados con el premio absoluto en el 2013 y el 2019 respectivamente.

En este 2020 hasta tres representantes de la comunidad competirán por llevarse un premio a casa. La Fundación Artesanía de Galicia, luchará por el Premio Promociona por el proyecto Artesanía no Prato e Inés Rodríguez y Santiago Besteiro lo harán por el premio al emprendimiento.

MIGUEL VILLAR

«La gente entiende que hay verdad en los productos»

Desde el casco histórico de Allariz, Inés Rodríguez dirige Rir&Co, un obradoiro dedicado al diseño textil con el que opta al premio al emprendimiento de los Premios Nacionales de Artesanía. Si consigue triunfar en la categoría, no será el único reconocimiento que reciba este año ya que viene de recoger la plata en los Premios de Excelencia a la Innovación en la Diversificación de la Actividad Económica del Medio Rural o Zonas Costeras concedidos por el Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación.

—¿Cómo nació la idea de crear esta marca?

—Pues todo nació en un momento parecido a este. En la anterior crisis decidí trasladarme al rural y pedir una excedencia para cuidar de mis hijos. Aproveché para formarme y creé la marca y cuando empezamos a crecer di el siguiente paso y puse el espacio en Allariz. Desde el origen nos hemos ido adaptando y ahora además de hacer producto propio y colaborar con otras empresas queremos abrir un proyecto de consultoría aprovechando mi experiencia, en definitiva, buscar nuevas vías.

—¿Qué diferencia a Rir&Co?

—Además del propio diseño, se diferencia mucho por las texturas y los valores que nosotros tenemos en el taller, como la honestidad, nuestra inspiración en el mundo rural y en la naturaleza. Creemos que eso después se traduce en el diseño y la gente nota que están hechos con el cariño que nosotros ponemos y entienden que hay verdad en nuestros productos. Al menos yo quiero pensar que les llega ese mensaje.

—¿Cuáles son los productos estrella de la tienda?

—La línea propia la creamos por primera vez el año pasado y ahora mismo uno de los productos más conocidos es la manta infantil de fibra de leche. La hacemos con una fibra muy suave que se obtiene de la proteína de la leche cuando se sintetiza. También funciona Morno, que es un tapiz inspirado en las colchas tradicionales de las mujeres del rural. Funcionó bien en el extranjero, porque lo llevamos a París en enero, y la idea era potenciarlo un poco más, pero llegó el coronavirus. Lo intentaremos retomar con nuevos diseños para el 2021. Lo que intentamos con nuestras líneas es que las personas sientan que esos productos son especiales. Hacemos una pieza, o ediciones muy limitadas pensando en que las personas se sientan bien con los productos que nosotros hacemos.

«Escollín a artesanía polos valores que implica»

 Na mesma categoría que Inés Rodríguez, premio ao emprendemento, compite tamén Santiago Besteiro. Este artesán do coiro realiza diferentes pezas desde o seu obradoiro de Monterroso. Como el mesmo anuncia na súa web, o seu traballo baséase en tres conceptos principais: «A investigación creativa sobre formas e materiais, o deseño simple e funcional e a artesanía como sistema de elaboración».

—Como nace esta paixón?

—Desde cativo gustábame facer cousas cas mans e era bastante habilidoso nas artes plásticas. Primeiro estudei artes aplicadas na escultura en madeira e despois fixen o grao en Belas Artes. Un profesor do mestrado animoume a montar o proxecto e escollín o coiro porque era un material que utilizaba como hobby e xa coñecía as propiedades. Decidín utilizar a artesanía como forma de elaboración polos valores que implica en canto a unha produción ética, pola sustentabilidade e responsabilidade co medio ambiente e tamén pola calidade que outorgan os produtos.

—A sustentabilidade é moi importante para vostede.

—É importante para min e para o mundo. Creo que é un dos valores que teñen que ter as empresas de hoxe en día. Céntrome en usar materiais naturais, que sexan biodegradables e da mellor calidade posible. As peles son da mellor calidade e de orixe española, uso fíos de liño, as madeiras están tratadas con aceites naturais, etcétera.

—Cal é o principal tipo de clientes?

—Nos traballamos por un lado para cliente final e por outro para empresas. Para particulares temos dúas liñas. En primeiro lugar temos a colección de bolsos e, ademais, desde fai un ano estamos desenvolvendo unha liña de fogar. Para comezar fixemos un taburete e agora estamos facendo pezas decorativas. Estamos diversificando porque temos solicitudes deste tipo de traballos. Na parte dirixida a empresas, por exemplo, se unha marca monta un bar e quere facer unhas pezas, nós realizamos un traballo a medida. E ademais de todo isto, tamén vendemos a algunha tenda. Temos enfocado o negocio cara a un público estranxeiro, que supón un 60 % e agora estamos preparando unha nova páxina web, mellorando as imaxes para que a xente perciba mellor o produto. Tamén imos sacar novas pezas que se adapten ás circunstancias. Ao final o que fixo o coronavirus foi obligarnos a unha adaptación e ver canto podes aportar.