A multipremiada escritora, elixida en Galicia polos Clubs de Lectura de Educación como a autora máis lida, saborea o tirón dunha obra sobre fenómenos virais coa que volve conectar cos mozos e adianta dúas estreas
27 ene 2023 . Actualizado a las 05:00 h.De adolescente, Andrea Maceiras viu un graffiti no seu instituto que dicía que «a arte comeza no punto no que vivir non basta para expresar a propia vida», unha cita que aínda ten gravada. «A literatura pode ser de gran axuda para expresar o que está dentro de nós, para comprendernos», apunta co seu habitual sorriso a autora coruñesa que, aos seus 35 anos, suma moitos dos grandes galardóns da literatura infantil e xuvenil e se confirma como unha das voces que máis aclaman os mozos. Este mes traduciuse ao galego Alma de elefante (Xerais), un título de crecemento e amor polos animais, gañador do premio Anaya, no que aborda, sen etiquetas, o autismo. Tamén este ano continuará o seu percorrido de éxito Que me pare o corazón se te esquezo (Xerais), unha novela sobre o abismo dos retos virais, cunha instagramer que morre, e na que subxace a busca da identidade ou o mar que axita os adolescentes por dentro. Unha obra trepidante, imprescindible, de tormentoso e recoñecible marco e que non deixa indiferente.
—Como chega ao tema dos fenómenos virais?
—A miña inspiración está na realidade. Quería afondar en como se chegan a realizar estes retos, en como se contaxian. Interésame todo o que ten que ver coa nosa maneira de actuar, e co que está detrás, neste caso vinculado á saúde mental. Estas accións, relacionadas con prácticas de risco, parécennos un fenómeno novo, pero eu lembro cando, no colexio, vin a unhas nenas maiores facer o xogo do apagón, un reto que ten importancia na novela e no que unha persoa ten que quedar de costas aguantando a respiración mentres outra lle preme no peito. Vin a unha desas nenas desmaiarse. Foi un instante no que se perde a consciencia, pero impactoume moitísimo. Iso moveume a escribir, espertou en min a necesidade de pescudar respostas a esas condutas arriscadas, que moitas veces responden a influencias grupais, a querer sentirse único, a chamar a atención ou a encher baleiros.
—É unha obra valente?
—É certo que cando un está a piques de publicar unha historia sobre temas actuais, pero delicados, con personaxes que, por exemplo, se autoinflixen danos, hai unha vertixe previa, un medo á recepción da obra, a que non sexa ben entendida, sobre todo ao destinarse a un público sensible como é o adolescente, pero cando comeza a chegar o feedback, moi positivo, xa non hai receo. Non se pode poñer unha venda nos ollos, aínda que é necesario tratar estes asuntos para os mozos coa máxima sensibilidade e respecto.
—A acollida da obra é boa en cifras, tras só catro meses publicada. Como é a súa sensación?
—Moi grata. Creo que se explica porque a novela trata temas que aos mozos lles interesan. A obra propicia, sobre todo, conversacións moi lúcidas sobre as redes sociais, das que quixen reflectir a súa visión positiva e negativa. Unha das xemelgas protagonistas cae nun abismo virtual, pero logo tamén atopa unha comunidade afín á súa sensibilidade. Gústame que unha historia convide a reflexionar, non presentar unha realidade branca ou negra.
—É necesario máis que nunca que os escritores traten a saúde mental?
—Creo que a literatura é froito do seu contexto histórico e, se neste momento hai un problema grave de saúde mental, é natural que teña o seu reflexo. Algo que me chamou a atención nos encontros literarios que fago en centros de primaria e secundaria, unhas visitas que eu, que son docente en excedencia, gozo e coas que aprendo moitísimo, foi ver a identificación que facían os mozos cos personaxes da novela. Eu pensei que moitos me falarían da súa conexión cun rapaz que ten problemas de ansiedade, que está desorientado, que non sabe por onde encamiñar a súa vida, un perfil, para min, realista, que eu atopara nas aulas. Non obstante, pola contra, moitos falábanme dunha das xemelgas, un personaxe que atravesa unha depresión. Destacaban o que era sentirse diferente. Todo iso sorprendeume, ata o punto de facerme pensar que o problema é máis grave do que pensaba.
—Xunto a eses encontros, cal é o premio máis grande de escribir para os mozos?
—Para min o mellor é cando se achegan a contarme o que lles fixo sentir a historia; cando me din que lles moveu o seu pensamento. Aí ves que a comunicación funciona, e iso emociona. Lembro que un profesor me dixo que a unha rapaza cun grave trastorno alimentario, unha obra miña, Nubes de evolución, lle dera esperanzas. Con O que sei do silencio, unha historia que aborda o acoso escolar, foron varios os rapaces que nos encontros, ou logo, na internet, quixeron compartirme as súas experiencias. Por iso sempre insisto en que as redes sociais teñen a súa parte marabillosa. Nun
eido literario, gustaríame facer, ademais, fincapé nas comunidades virtuais de bookstagramers ou booktubers, mozos que manteñen clubs de lectura e fan recensións de libros. Eles dan un aire fresco e necesario á literatura xuvenil galega. O seu labor é xa indispensable. No meu caso estoulles moi agradecida.
—Nas súas dúas últimas novelas os protagonistas son xemelgos. Foi un recurso buscado para amosar unha contraposición?
—Foi unha coincidencia inconsciente (ri) da que me decatei por opinións externas. En Que me pare o corazón se te esquezo serviume como xogo entre a luz e a sombra, nunha dualidade que permite ofrecer distintos puntos de vista sobre un mesmo fenómeno, coma os retos. En Alma de elefante, con ese recurso establecín unha reflexión sobre a debilidade e a fortaleza humana, que ás veces malentendemos.
—Esa última novela ambiéntase no sueste asiático. Son as viaxes e o respecto ao medio natural dous eixos da súa obra?
—Si, e da miña vida. Escribir, ler e viaxar son tres realidades que para min están moi asociadas; son maneiras de explorar o mundo. A natureza, a preocupación polo outro e polo que nos une e nos separa están presentes dende a miña primeira obra, e continuarán nas seguintes. Niño y jaguar (Nandibú), que sairá en marzo en castelán e catalán, é unha obra, con aventuras, localizada na Amazonía peruana. Este ano tamén se editará, en galego, Burbullas de calma serena (Cuarto de inverno), unha obra sobre a importancia de entender as nosas emocións e aceptalas tal como son, de comprendernos. En setembro publicarase con Anaya a tradución ao castelán de Que me pare o corazón se te esquezo.
—Permiten as súas obras que os adultos se acheguen ao mundo dos mozos?
—Téñenme dito que facilitan comprender o universo dos adolescentes, ás veces difícil. Nese próximo libro, Niño y jaguar, na parte de atrás, e xunto á idade recomendada, oito anos, inclúese a nota «tamén para os adultos». Iso encantoume. Reflicte o que penso da literatura infantil e xuvenil, da que leo moito. Con ela non se perde de vista esa parte da sociedade a que ás veces non lle damos a importancia merecida. Dise: «Cousas de nenos», pero eles van determinar o futuro.
—As súas últimas catro obras foron galardoadas con premios destacados, como o Merlín ou, no ámbito nacional, o Lazarillo. Sente presión ante as expectativas que xera ao seu redor?
—Non, procuro só pensar no que me gustaría obter como lectora. Aínda así, é certo que os premios dan unha gran posibilidade de difusión na literatura galega e tamén de tradución. No meu caso, lograr con Conta nove estrelas, unha obra en galego, o Premio Lazarillo supuxo unha dobre satisfacción tanto polo recoñecemento literario como por conseguilo no noso idioma. Foi ese galardón o que permitiu que fose traducida ao castelán. Os premios abren camiño. Eu estou contentísima coa repercusión que teñen as miñas obras en Galicia, e vou seguir niso, pero tamén intento moverme xa noutros mercados. É a carencia que teño, o meu seguinte paso.
—O de escribir narrativa para adultos pode ser outro horizonte?
—Estou moi cómoda escribindo literatura para nenos, pero non o descarto no futuro. É un reto que me gustaría explorar. Na actualidade xa teño proxectos, pero ningún está pechado nin será inmediato.
—Andrea Maceiras, Érica Esmorís, Berta Dávila, Ledicia Costas, Antía Yáñez... Pódese falar xa dunha xeración de autoras galegas de infantil e xuvenil que deu hai anos un paso adiante e ten moito futuro?
—É difícil determinalo agora. Só se pode establecer a posteriori, aínda que eu penso que si hai esa sensación xeracional. Do que non dubido é da boa saúde do sector en Galicia. Un factor que sempre o demostra é a súa heteroxeneidade e aquí mestúranse moitos autores veteranos e novos. Prima aínda a narrativa, pero hai apostas poéticas que tamén atopan o seu lugar. Si podemos ser optimistas.
—Podería ser o 2023 o ano do Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil?
—Sería un soño, pero é moi complicado. A eses galardóns pódese aspirar, pero con eles non se pode contar. Penso no xa logrado e é incrible, como ser elixida en Galicia polos Clubs de Lectura de Educación como a autora máis lida. Iso fíxome especial ilusión, impúlsame a escribir.