Falan os mestres galegos do terror infantil: «É brutal ver a nenos querer sacarte a ombros dun colexio de Santiago por un conto de medo»
FUGAS
Os temores dos rapaces son semellantes aos dos adultos, din Paula Carballeira e Ledicia Costas, dúas autoras que volven por Samaín xunto coa exitosa nena zombi «Mortiña»
28 oct 2022 . Actualizado a las 10:53 h.Admite que de nena era medorenta. «Tiña receo a estar soa, á escuridade, ao que podía haber debaixo da cama e non me atrevía a mirar, pero encantábame ler historias coas que sentía pequenos arrepíos», confesa Paula Carballeira, unha das escritoras e narradoras orais que máis contribúen a sumar adeptos á corrente dos libros infantís de medo, un xénero no que Galicia fala con voz propia e incorpora, non só no Samaín, títulos calorosamente recibidos.
«O medo é un sentimento que esperta aos rapaces, ponos en alerta e dálles curiosidade. Queren que llelo provoque para ver como poden vencelo. A súa enorme imaxinación agranda todo o que contas», defende a recoñecida autora, que este ano asinou dous libros sobre a temática. No álbum poético A pantasma da illa de Cortegada (Triqueta Verde), logra a complicidade dos primeiros lectores con Maruxa a Brava, unha muller que aposta unha empanada a cambio de pasar unha noite nunha illa onde se di que viron bailar a unha pantasma. En Trece avisos. Contos para ler pola noite (Xerais), explora, para mozos, medos atemporais, como soños premonitorios, cuartos perigosos ou chamadas por teléfono aterradoras. «Nesta obra hai unha serie de avisos que indican que algo extraordinario vai suceder, pero se se teñen en conta, se se bota man do coñecemento, non vai pasar nada. A miña gran motivación para tratar o xénero, máis alá de buscar o efecto, a risa ou o susto, foi axudar aos rapaces a enfrontarse ao medo; tranquilizalos coa ficción», remarca a escritora, que acompaña cada historia dese libro con citas ou testemuños reais. «Varios son de estudantes dunha escola de Leganés, a onde me convidaron. Cando cheguei, os alumnos agardábanme cun ataúde de cartón no que quixeron compartir ideas ou vivencias. Os contos de medo falan de situacións que a xente debe crer», resalta.
«O máis incrible que me aconteceu pasou nun centro de Santiago. Eu fun falar dun libro, pero os rapaces, de dez anos, insistiron en que lles contase unha historia. Optei por unha que ten un sobresalto final. Asustáronse moitísimo. Houbo un berro, despois quedaron calados e, inmediatamente, chegou a risa e un aplauso final. Esa mañá tiña máis encontros no colexio, pero eses nenos non paraban de seguirme, preguntando pola historia. Ata querían sacarme a ombros do centro. Nunca me sucedera iso. Foi brutal verlles gozar así cun conto de medo, querer agradecermo», subliña, razoando ese tirón.
«Creo que os rapaces sempre demandaron historias de medo. O gran cambio, nos últimos anos, estivo no mundo editorial, que tomou consciencia das moitas posibilidades do xénero. Eu, na narración oral, uso o humor como distensión. Na escrita, para adolescentes, quito ese filtro e narro historias de medo. O noso clima favorece esa atmosfera; a nosa cultura ten criaturas que personifican os medos. Sería unha mágoa non aproveitar todo iso para darlle forma literaria», reflexiona a escritora, gañadora no 2018 do Premio Manuel María de Literatura Dramática por Somos os monstros, unha obra que esculca na natureza humana e no medo ao descoñecido a partir de dous nenos que se perden no bosque e atopan a un par de monstros. «Sendo teatro, a obra suma unha segunda edición; nas bibliotecas dalgúns colexios xa hai listas de espera por Trece avisos», precisa con emoción.
De Escarlatina a «Os Minimortos»
Tamén feliz ante unha comuñón cos lectores que non cesa, declárase Ledicia Costas, a autora viguesa que axudou no 2014, a partir do éxito de Escarlatina, a cociñeira defunta —unha suculenta novela sobre unha chef que prepara receitas de vivos e mortos—, a que a corrente de medo se estendese por Galicia. «Cando chego a un colexio, nenos que a leron lévanse unha sorpresa ao non entender que eu estea viva. Pensan que, se sei tantas cousas do inframundo, debo estar morta», explica divertida. «Durante moito tempo os profesores presentábanme como Escarlatina en vez de como Ledicia ante a forza do personaxe», engade aínda marabillada polo eco dun libro xa traducido a idiomas como o coreano e que rematará o ano falando checo. «Moitos rapaces din que na súa casa non se trataba a morte e que co libro a comprenderon mellor. Agradéceno, sobre todo ao abordarse de forma lúdica, desmitificadora», sostén a autora, que insiste en que foi ese tabú, xunto a súa paixón polo gótico, o que a centrou no eido.
No 2020, nun ano complicado, conquistou de novo aos rapaces con Vampira de biblioteca (Xerais), unha divertida historia sobre unha vampira vegana e uns morcegos que adoecen polo xamón. Unha obra de moito humor —«a iso non renuncio, ao ser o motor que me permite tratar todos os temas»— na que interpela ao lector para que anote os seus medos. «Foi unha aprendizaxe ver que os temores dos pequenos son cotiáns, semellantes aos dos adultos, como o receo á soidade, ao abandono ou á perda dun ser querido», resalta.
Tamén nese ano chegou ás librarías a celebrada serie de Os Minimortos (Xerais), centrada nunha hilarante cuadrilla de personaxes de ultratumba e as súas situacións «tolas». Unha saga, con cinco títulos publicados, da que non se albisca final. «Os nenos, de sete anos, nin pensan en que os protagonistas non van volver á vida. Rin con Dinamito, un apaixonado da ciencia que morreu ao fabricar unha bomba caseira, ou con Maya, unha nena que faleceu ao ser alérxica ás abellas», apunta a autora ante unha exitosa aposta da que falará nos vindeiros días en México. «Nese país, de gran culto á morte, levan publicados dous números», salienta.
Mortiña, unha zombi case galega
En paralelo a este éxito, crece tamén en Galicia outra serie, Mortiña (Hércules), da italiana Barbara Cantini, sobre a atípica vida dunha nena zombi de ollos saltóns e medias a raias, nunhas entregas orixinais e cheas de detalle que conectan co lector galego, non só pola naturalidade e o humor co que se reflicte o mundo dos mortos. «As familias dinnos que a temática, e as súas ilustracións, axudan a que moitos nenos fagan con estas obras o salto á lectura. Iso é algo que se propuxera a autora», defende Laura Rodríguez, a editora do selo galego, que non para de recibir loas pola tradución, a cargo, entre outros, de Rosa Marta Gómez. «Nós só cambiamos o nome, de Mortina a Mortiña, para facelo máis próximo. Aínda así, varios pais pensan, con personaxes como a tía Defuntiña ou o can Tristeiro, que foi escrita en galego», explica agradecida.
«As vendas son catro veces superiores ao que sería o noso estándar. Os libros demándanse sistematicamente, ata no verán», refrenda Laura Rodríguez ante un tirón ampliado cun título de actividades sobre Mortiña. «Aos editores de Italia, país onde neste outono se estreou un musical sobre a personaxe, sorpréndelles, na súa escala, a puxanza que ten a obra en Galicia. A nosa lingua é unha das máis minorizadas entre as 23 ás que foi traducida», remarca. «No 2023, publicaremos o último título, pero Cantini xa traballa noutra serie similar da que temos os dereitos», avanza con entusiasmo.