«Que sexan os sentimentos os que provoquen os sucesos. Non á inversa». Jean-Claude Carrière dicía seguir o consello de Robert Bresson en Notas sobre o cinematógrafo. E abofé que así foi, vendo a súa inmensa traxectoria. De acordo con iso, non debería haber secuencia, nun filme, que non sexa portadora de sentimento, o mecanismo máis importante para axitar a acción. Lembrei o consello relendo ese relato perfecto de Manuel Rivas que é «A lingua das bolboretas», incluído en Que me queres, amor?, volume publicado hai agora vinte e cinco anos e que reedita Galaxia nunha edición conmemorativa con ilustracións de Diego Estebo. O coñecido desenlace do conto, tan emotivo, é movemento puro. Aí se xuntan un mestre enviado á morte, unha nai que sofre, un pai que berra entre bágoas, o pequeno Pardal que corre tirando pedras. Sentimentos en marcha que falan da barbarie, do instinto de supervivencia, do amor á familia, do medo. Nada falta nesa cúspide. Mobilizando a sensibilidade, Rivas conta con trazo vibrante en que consiste unha guerra.
Dixo o CIS que un 35?% dos españois recoñecen ter chorado algunha vez dende o inicio da pandemia. Se pensamos que durante o pasado ano subiu coma nunca o consumo de series e películas en plataformas, é de supoñer que quizais tamén choramos por enriba da media diante das pantallas. A min asaltáronme unhas estrañas bágoas interiores estes días, penso que por imitación, vendo a extraordinaria maneira de non chorar que ten Julia Garner en The Assistant. Que difícil debe ser chorar así, sen desemboscarse, negando a saída da bágoa, e facer que pareza de verdade. O seu personaxe, en efecto, bota a película enteira sen chorar, abrasado pola humillación, remoendo toda a ignonimia que se pode concentrar nun entorno laboral —neste caso, unha produtora cinematográfica— contra as mulleres. Vai da súa mesa á impresora, cos ollos húmidos durante o tempo que dura o filme, sen permitir o pranto. Pero sabes que por dentro está chorando a berros, atacada por unha rabia xigantesca. Cada secuencia, grazas a eses ollos, desborda sentimento entre o xeo. «As bágoas son o mellor colirio do mundo», dise noutro relato de Que me queres, amor? The Assistant é o colirio perfecto para ver esa violencia que durante tanto tempo fixemos invisible.
En «A lingua das bolboretas», o pai de Pardal é un republicano que admira o traballo dos mestres. Pero, ao final, cando conducen a don Gregorio cara ao camión que o leva á morte, chora devorado pola dor mentres o insulta para escenificar a súa adhesión á escuridade dos tempos e sobrevivir á barbarie. Nese cóctel de emocións en movemento, entendemos que quizais sexa a primeira vez que o neno ve o seu proxenitor sufrindo tanto. Viñéronme á cabeza lendo de novo esas liñas, supoño que de xeito inevitable, imaxes de pais e nais chorando diante dos fillos durante a pandemia. Sentimentos provocando grandes sucesos. E pechei o libro pensando nesta socialización do pranto que nos trouxo un virus. Logo volvín á lectura e confesoume decontado outro personaxe de Rivas: «Unha boa chorada dálle unha certa orde ao universo». Sentín entón, no silencio da noite, unha esperanza bressoniana.