Quedan suprimidas todas as homenaxes

Diego Ameixeiras FUGAS

FUGAS

20 nov 2020 . Actualizado a las 05:00 h.

«Me hacen reír los que dicen que el garrote es inhumano. ¿Qué es mejor? ¿La guillotina? ¿Usted cree que hay derecho a enterrar a un hombre hecho pedazos?». Pepe Isbert tíñao claro: á hora de executar, aínda hai categorías. Nas mans de Azcona e Berlanga, que con El verdugo brillaron moi negro, algo tan sórdido como a pena de morte podía converterse en material explosivo. En España seguíase matando con ferocidade. Catro meses antes da estrea do filme no Festival de Venecia, en agosto de 1963, Julián Grimau era fusilado por un pelotón de soldados. Pero había quen tiña talento abondo para arrincar un sorriso dese ambiente de miseria moral, coma nesoutra secuencia en que unha parella apaga a súa radio e lle recrimina a Emma Penella e Nino Manfredi, ata aquel momento unidos nun gozoso agarrado: «Si quieren bailar, que se traigan la música». Sempre a resistencia do humor fronte a mesquindade. O poder da risa contra a morte.

A lápida de Xosé Fernández Oxea, Ben-Cho-Shey, no cemiterio ourensán de San Francisco, exhibe un coñecido epitafio: «Quedan suprimidas todas as homenaxes postmortem porque as cousas ou se fan ao seu tempo ou non se fan». Dicía Ánxel Fole, compañeiro no Partido Galeguista, que non coñecera mellor persoa na súa vida. Bieito Iglesias principiou O ouro de Ourense cunha sentencia de Blanco Amor que bota luz sobre certa temperatura mental da cidade non perceptible dende a AP-9: «Lo propiamente orensano es no permanecer mucho tiempo en la gravedad. Descansemos, pues». Ben-Cho-Shey estudaba de todo, incluídos os misterios do barallete, esa fermosa linguaxe dos afiadores que algúns escoitamos na boca dos avós. E logo botouse a descansar, alá por finais dos oitenta, cunha inscrición na sepultura que, efectivamente, fai pensar que se trataba dun home de cuantiosas bondades. Adxudicábase varios títulos honoríficos: Gran Cruz de Montealegre, Colector de Barallete e Preboste do Tangaraño. Faltoulle a Medalla de Ouro do Imperio Austrohúngaro para ser o marqués máis berlanguiano do galeguismo. Non aguantaba na gravidade.

O epitafio de Dorothy Parker, outra estupenda sarcástica, reza nun cemiterio de Baltimore: «Perdoen pola poeira». Brillante punk avant la lettre, comportábase decote con aires tamén berlanguianos. O día do enterro do seu home, o actor Alan K. Campbell, unha asistente ao sepelio preguntoulle se podía facer algo para axudala, ao que Dottie respondeu: «Búsqueme outro marido». Indignada, á muller pareceulle un comentario improcedente que a escritora, entre bágoas, se esforzou en corrixir con rapidez: «Daquela tráiame un pan centeo con queixo e xamón, pero sen maionesa». Tras o seu pasamento en 1967, Parker deixoulle todos os seus bens a Martin Luther King, ao que non coñecera persoalmente. Consta que non lle agradaban as homenaxes, como a Ben-Cho-Shey, que por aquel tempo debía estar traballando no seu estudo sobre o barallete, quizais burlándose da morte que tantos amigos lle levara a guerra. «La silla eléctrica son miles de voltios. Los deja negros, abrasados. ¡A ver dónde está la humanidad de la silla!», alporizábase Pepe Isbert.