Menos plaxiarios

FUGAS

31 jul 2015 . Actualizado a las 05:25 h.

Houbo un tempo en que os escritores se amaban ou se atacaban en público sen piedade. Agora só se ignoran. Mais daquela ?onte coma quen di? falaban sen parar uns doutros. Valle-Inclán contra Galdós e Echegaray, Unamuno contra Rubén Darío, Jardiel Poncela contra Fernández Flórez, Luis Bonafaux contra Clarín (ao que acusou inxustamente de plaxiar a Fernanflor e algunhas páxinas de Flaubert e de Zola). Etcétera. 

Ás veces a acusación facíase nun círculo restrinxido ou privado. Os galegos Manolo Pilares e Celso Collazo estaban un día con Pío Baroja no Retiro madrileño e oiron como o escritor vasco cualificaba a Fernández Flórez de «plaxiario» pola súa novela Las siete columnas, que supoñía inspirada nun relato de Zola relativo aos sete pecados capitais. 

A acusación de plaxio foi (e segue a ser) moi habitual, ás veces con razón. Desde Gonzalo de Berceo e o Arcipreste de Hita a Cela, Neruda e García Márquez, pasando por Cervantes, Quevedo ou Valle-Inclán, a lista é tan longa como discutible. Porque un parecido ou unha mera inspiración noutra obra non é necesariamente un plaxio. 

A gran novela O conde de Montecristo de Alexandre Dumas parte dun feito real recollido nunha publicación. ¿Ocorreríaselle a alguén calificala de plaxio? Se o fose, non habería maneira de estar a salvo. Nin sequera Homero. 

O dicionario da Real Academia Española defíne plaxio como a acción de «copiar no substancial obras alleas, dándoas como propias», e o da Real Academia Galega é inequívoco ao dicir que é a «apropiación fraudulenta dunha obra allea, normalmente artística ou literaria». 

Talmente. E nos casos de que así sexa non cabe dúbida sobre o delicto. Pero a realidade non sempre é tan clara nin está a leira tan ben delimitada. Hai 2.200 anos, Publio Terencio Africano afirmou que «nada se di que xa non se dixera antes». Voltaire sosteu que «os escritores orixinais tomaron prestado uns doutros». O escultor Rodin dixo: «Eu non invento nada. Eu redescubro». E o poeta Isidore Ducasse sentenciou que «o plaxio é necesario: significa progreso». 

Mais non faltou quen rexeitase estas compracencias. O pintor Paul Gauguin foi un deles: «Se fixese o que xa está feito, sería un plaxiador e consideraríame indigno; así que fago algo distinto e a xente chámame desvergonzado. ¡Prefiro ser un desvergonzado ca un plaxiario!». E seguro que todos teñen a súa razón.