«Moita xente fixo tanto ou máis ca min polo Festival de Ortigueira»

Ana F. Cuba ORTIGUEIRA

ORTIGUEIRA

ÁLVARO F. POLO

Lembra o espírito reivindicativo dos inicios e o «aire fresco» que trouxo

08 jul 2023 . Actualizado a las 11:27 h.

Xavier Garrote (Ortigueira, 1951), fillo, neto e bisneto de músicos de banda, encamiñouse pola música tradicional. Estudou Maxisterio en Lugo e destinárono de mestre (de música e educación física) a Ortigueira. Nese momento, en 1975, fundou a Escola de Gaitas, e no 78, o Festival Internacional do Mundo Celta. «Nunca vou renunciar ao mérito de ter tido a idea, pero hai moita xente na sombra que fixo tanto ou máis ca min polo festival».

-En 1978 tiña 27 anos...

-Por iso se fixo, era moi valente.

-Marías fala de «inconscientes».

-Absolutamente, unha panda de inconscientes e o que lideraba era o máis inconsciente de todos.

-¿Con quen fala? ¿Como xorde?

-Falámolo entre nós. A escola empezara no 75, xa estaba moi conformada e o festival xorde por iso, para darlles aos alumnos unha visión do mundo cultural máis próximo a nós, os países celtas. Era un dos nosos proxectos, coa creación dun arquivo de música tradicional, o departamento de construción de instrumentos... Todos acabaron realizándose.

-Hoxe vese fácil, pero daquela...

-Era complexo. Partiamos de cero. E anque a xente di que todo isto empezou a raíz de ir tocar a Bretaña, non é certo. Nós organizamos o festival no 75 e despois, ese ano, fomos tocar a Bretaña. Eu tiña viaxado a Bretaña e coñecía eses ambientes. No primeiro veu un grupo alemán que coñeceramos nun concerto en Ribadeo, Faíscas do Xiabre...

-¿Como lembra o ambiente?

-Foi un día só e desbordounos. Ferreirós dicíanos que Ortigueira sería o peor sitio para un festival porque estaba afastado de todo. Non contabamos cunha convocatoria tan espectacular. Pero visto na distancia tampouco me sorprende porque recorremos toda Galicia pegando carteis en dez días. Na autopista de Vigo fixemos un cartel de carteis que se lía desde Moaña. Só en Vigo repartimos 15.000 pegatinas. O éxito do festival foi esa primeira difusión, moi voluntariosa. Colliamos a tenda de campaña e o meu coche (un dous cabalos).

-¿Quen ía no dous cabalos?

-Os maiores da escola. Marías, Álvaro e eu, no coche cheo de carteis e pegatinas, co convencemento de facer algo importante. Mentres, outros montaban o escenario (un palafito que se levantaba no mar, con axuda dunha cooperativa de construción) e facían moitas outras cousas en Ortigueira.

-Naceu no patio do colexio.

-E quedouse pequeno pola cantidade de xente que apareceu. Pero ese ano foi un desastre, tivémolo que suspender pola choiva. Tiveramos de pregoeiro a Figueira Valverde, amigo persoal, da escola e de tódalas iniciativas culturais que tiñamos.

-¿E as actuacións da escola?

-Tocabamos os primeiros, cambiabamos a roupa e poñiámonos no servizo de orde, na cociña, no comedor... Rapaces e rapazas, todos a currar, porque non había outra cousa. Neses anos (ata 1983), cando en inverno convocabamos á xente para buscar colaboradores, tiñamos que pechar o cupo. Viñan de Cariño, Mera, San Claudio... Era xente que non vía o festival, sempre traballando, agás na cea.

-Álvaro fala da «ansia de liberdade» que había entón.

-Non hai máis que ver a imaxe do escenario do primeiro festival, cunha bandeira galega de 12 metros. Había unha reivindicación do propio, da nosa cultura e da nosa identidade...

-Iso foise perdendo...

-Durante anos xa era a normalidade... Hoxe ao mellor haxa que volver a reivindicar.

-A idea de continuidade...

-Quedou clara desde o primeiro ano. Cando rematou marchamos a Francia a tocar e á volta de Lorient empezamos a organizar o seguinte, traiamos contactos.

-E cada vez foi a máis.

-Si, polo efecto chamada; nunha época de reivindicación do nacionalismo, Ortigueira era un punto vermello no mapa galego, onde un se podía expresar con certa liberdade (ao mellor había bastante policía secreta).

-Xurdiron algúns conflitos.

-Había a reivindicación de que o festival tiña que ser gratuíto, cando a nós ningúen nos subvencionaba. Tiñamos que cobrar se queriamos continuar, coma unha entrada de cine.

-¿Por que o deixaron?

-A administración non cho prohíbe, pola presión mediática e de toda a xente, pero vante afogando pouco a pouco. Houbo festivais moi caros, fletar un avión para traer un grupo de Inglaterra... Chegou un momento no que o risco era importante, de quedar cunha débeda inasumible. Dos maiores (da escola) traballabamos tres e ían enriba de nós os préstamos que pediamos ao banco para os billetes, que logo devolviamos co diñeiro das entradas (...). Demos un ultimátum, se non había axuda non seguiamos, e non a houbo. E ao sexto festival, cos poucos recursos que quedaban pagámoslle por primeira vez a Milladoiro (tocara en todos gratis e ademais deixábanos a amplificación) e outros grupos.

-¿Como recorda a reacción dos veciños naqueles anos?

-Sempre houbo un sector minoritario, nunha vila conservadora, ao que lle molestaban os espidos na praia, un borracho na rúa ou que se bicaran no medio da rúa. Pero, en xeral, cando pediamos axuda desbordábanos a xente.

-¿Como era as ceas no colexio?

-Os músicos (nunha ocasión máis de 200) aloxábanse en toda a volta. Un membro da escola, Jesús Losada, que tocaba o bombo, encargábase da infraestrutura. O colexio cedéranos o comedor e as cociñeiras facían a comida para todos. Nós colaborabamos en servir. A relación cos músicos era total. O festival para nós era a cea, unha orxía de música, espectacular, corrían as gaitas de boca en boca, e as zanfonas...

-Houbo moito de aprendizaxe...

-Naquela primeira etapa, moito. Lembro que Faíscas do Xiabre (Antón Seoane e Rodrigo Romaní) dicían «o festival é unha ventá aberta á cultura». Algo diso tiña, viña aire fresco (...). Tiñamos concertos-charla na praia, con tradutores...

-¿Sente morriña?

-Morriña sería se morrera, pero mantense. O gran recoñecemento que teño é que tódolos anos se celebra, o importante é que non esmorecera todo conmigo. Evolucionou, iso si, coma todo.