Tiña vinte anos cando fun por primeira vez ao dentista para quitar o sarrio que se me formara entre os dentes e limitaba a sedución do meu sorrir. Traballo sinxelo, pero, aínda así, non me agradaba imaxinar os ferregachos nas mans dun tipo con dedos grandes e peludos, fedellándome nos dentes, e decidín ir á única odontóloga da cidade, porque -pensei- «unha muller sempre será máis delicada». Delicada? En canto a vin, asaltáronme as dúbidas. A súa complexión física era a das lanzadoras de peso que obtiñan medalla nas olimpiadas daqueles anos sesenta, e en canto me atacou non tiven dúbida ninguhna: errara na elección. Non me puxo o pé no peito e, por iso, cando metía a cureta -o garfo, chamáballe eu- entre moa e moa e turraba, agarrábame tan forte como podía aos pousabrazos da cadeira por medo a saír pola ventá. Semella broma, pero non é. Pasei un mes sen poder comer, facendo enxaugues con bicarbonato; e non me reconciliei co gremio dos odontólogos ata vinte anos despois, cando un me sacou unha moa do xuízo, de raíces enormes, e nin me enterei.
Hoxe coidamos as bocas dos nenos e xa non se ven dentes mal feitos, que ata os adultos poñemos correctores; pero na miña mocidade víanse moitos dentes montados e, en persoas de mediana idade, moitísimas bocas desdentadas. Poñer dentes postizos sempre foi caro; por iso cando, a comezos dos setenta, morreu un home que, había pouco, fixera a dentadura completa, unha parenta porfiou co seu para que a aproveitase:
-¿E que mal ten? A ver por que vas andar sen dentes, tendo esta dentadura noviña. Eu lávoa ben lavada e xa está.
O home cedeu e nin falar podía, que os dentes non lle cabían na boca. Porque, aínda feitas a medida, non sempre as dentaduras acaen. Ao xornalista de La Voz de Galicia José Antonio López de Alba fixéranlle unha moi aparente, pero non podía con ela; e un día, ao entrar na Redacción e velo desdentado, pregunteille:
-¿E a dentadura?
E Alba respondeume:
-La tengo en el cajón de la mesa con un bocadillo para que se vaya acostumbrando.
Claro que hai xente máis sufrida, coma o pai do debuxante Xaquín Marín, que levou os dentes a reparar e devolvéronlle outros que non eran os seus; e o pobre home aturounos unha semana, ata que volveu á clínica para que llos mirasen, porque lle facían dano.
Agora hai cada vez máis dentaduras fixas, e ademais na tele anúncianse fixadores para as «removíbeis»; pero antes era doado falar con xente que movía os beizos como se tivese un tic nervioso, e algúns mesmo parecían ameazar con largarcha nun ollo. A Ferrol chegara un cartaxeneiro casado cunha ferrolá e os familiares da muller agasallárono cunha percebada. O cartaxeneiro era pequeno e miúdo, pero comeu tantos percebes que foi milagre non velo estoupar. Logo os parentes levárono a pescar en bote á boca da ría e mareouse, vomitou os percebes e entre vómito e vómito, debruzado sobre a borda, o homiño repetía:
-¡Qué pérdida, qué pérdida, qué pérdida!
Un cuñado quixo serealo e díxolle:
-¡Tranquilo, hombre, que ya habrá más percebes!
E o cartaxeneiro, medio afogado, explicou:
-Digo «qué pérdida» por la dentadura, que acabo de ponerla y salió en el primer vómito.
Contei todo isto para escorrentar con humor o medo ao covid e ir facer a limpeza de boca que veño demorando desde hai dous anos.