Moncho Borrajo: «A meiga de miña nai díxome desde o ceo: 'Monchiño, tes que parar'»

«Como non teño fillos, non teño a sensación de que me vou facendo vello, non vivo esa comparación diaria de que teño fillos e netos, de que xa casaron... Un pensa que ten 30 anos e vou facer 75 o día de Nadal», confesa Moncho Borrajo (Baños de Molgas, 1949) ao falar do seu anunciado retiro. Hai pouco máis dun ano, en setembro do 2023, contaba en La Voz de Galicia que, aínda que non tiña pensado morrer sobre os escenarios, tampouco se lle pasaba pola cabeza baixar deles para sempre: «Cando as forzas non acompañen, ou vexa que xa non me sinto a gusto, déixoo». E entón que foi o que pasou para mudar de idea? A resposta non é unha soa, senón tres. «Eu vivo en Puerto de la Cruz, en Tenerife, e tres casas máis abaixo vivía Mari Carmen, a dos bonecos, a quen atopei na rúa tirada morta dun infarto. Pouco despois, morreu Arévalo, ao que coñecía de cando estaba en Valencia. E, ademais, caín na rúa un día que chovía e déronme 14 puntos na cabeza. A meiga de miña nai díxome desde o ceo: “Monchiño, eu penso que te están avisando, neno, tes que parar”», conta. «Teño que ter tempo para min, para estar cos amigos, para ler, para escoitar música, para pintar, para escribir», relata. Está claro que cando deixe de subir aos escenarios non pensa aburrirse. Por iso está recuperando a escrita e a pintura, que nunca deixou, pero agora terá máis tempo. Ten un libro de poemas en galego preparado, algunha exposición na cabeza... Moitos plans.

Ademais, sincero como se define, di que todo está cambiando moito. «Estamos na época do TikTok, todo é nacer, medrar e morrer en cinco minutos. Todo vai a moita velocidade», sinala. «Dáste conta de que aquela xente coma eu e tantos da miña xeración durabamos moitos anos porque o público era fiel, pero agora o público non é fiel, está hoxe con un e mañá cambia para outro», conta. E engade: «É mellor marchar a que te boten (ri). É o momento perfecto». E entón matiza o seu caso: «Eu síntome moi querido».

Conta que no museo que leva o seu nome na antiga estación de tren de Baños de Molgas atesoura milleiros de recordos da súa carreira artística, entre eles máis de cen premios. E, aínda que os valora, sabe poñelos no seu sitio: «Os premios non dan abrazos, non dan apertas nin bicos nin din: “Quérote moito”. Iso é a xente a que cho di». Recoñece que marchar non é fácil: «Non sei o que é unha droga porque nunca me droguei, pero sei o que se sinte cando o teatro está en pé berrando: “Bravo!”».

O cómico en estado puro

O adeus dun artista non é dun día para o outro, senón en forma dunha xira, cun título rotundo: ¡Se acabó!, para que ninguén se leve a engano. «Os espectadores van ver a Moncho en estado puro», advirte. E debulla: «Hai escenas que foron moi aplaudidas. Improvisarei algunha canción con palabras que lle pida ao público. De política haberá pouco, porque a xente está farta e enseguida se enfada. A xente está co PSOE e co PP coma se fosen o Barça e o Madrid, e eu non estou xa para iso. E tamén hai un pallaso que é moi tenro en lembranza dos outros que facía ao final do espectáculo, e cantarei un bolero de despedida que compuxen eu». Borrajo subirá só ao escenario cunha escenografía sinxela, «pero moi vistosa», na que as luces xogan un importante papel. «E, como son fillo de xastre, haberá chalecos e chaquetas». El só. Di que descartou invitar compañeiros porque, se metía un, habíase de cabrear outro e, ademais, sería difícil. «Cando son cantantes, poden compartir, pero levar persoas do humor é moi difícil que puidésemos coordinar algo xuntos, habería que ensaiar moito. E, ademais, no humor, cando tes xente collida, non a podes soltar», di.

Borrajo confesa que está nervioso. Máis de 50 anos (cunha breve paréntese de catro ou cinco para coidar do seu pai) facendo rir á xente non lle axudan a temperar os nervios. «Paso máis agora que cando empezaba, pola responsabilidade de que non lle podo fallar a quen vén dicirme adeus», explica.

Toda unha vida facendo rir. E como cambiou o humor neste tempo? «Para ben e para mal. Para ben porque algunhas formas machistas de traballar fóronse eliminando porque a sociedade o vai pedindo, e para mal porque ultimamente a xente ten a pel moi fina e enfádanse por todo, e sobre todo por outros, non por eles». O que si ten claro despois de toda unha vida facendo rir é que «o humor é un regalo do teu cerebro, non se vende nas farmacias. E, se non o tes, é problema teu». E vai máis alá ao asegurar que é medicina e arma: «Para o pobre é unha arma contra o poderoso, que non mata, pero fai unha ferida moi profunda; e é medicina porque a risa cura».

Unha xira que o leva a Pontevedra, Ourense e Ferrol e que rematará na Coruña en abril

A xira de ¡Se acabó! comezou en Vigo o pasado mes de xaneiro e rematará en abril no Teatro Colón da Coruña. «Que mellor que rematar en dous puntos de Galicia tan importantes para min?», relata. E, no medio, as despedidas doutras cidades importantes na súa carreira vital e artística. Hoxe mesmo estará no auditorio da sede de Afundación en Pontevedra (20.30 horas), mañá no Auditorio de Ourense (19.00 horas), e o día 23 no Teatro Jofre de Ferrol (20.30 horas). As entradas están dispoñibles na web Ataquilla.com. «Vai ser intenso. Pontevedra está case todo vendido, Ourense vai moi ben e Ferrol case cheo. Eu digo que, se non se me enche Ourense, é porque están aínda en Sanxenxo», contaba entre risas o luns á tarde.

Di que está nervioso. «Levo un par de semanas dándolle voltas, porque son moitas horas vividas. Eu fago a montaxe no teatro, como, durmo a sesta e vou dúas horas antes. Se nos camerinos puxesen camas, eu viviría no teatro», di. Conta que cada teatro ten a súa propia pantasma, trae recordos dunha función que saíu moi ben, dunha que encheu pese a que aquela tarde chovía a cántaros ou aqueloutra que houbo que suspender. Non foron moitas na súa carreira, pero algunha houbo que tivo que quedar para outro día. Unha delas, precisamente, no teatro que escolleu para a súa derradeira función, o Colón coruñés: «Saín actuar e, ao levantar o pano, foi vir un frío e quedar afónico de non poder falar. E o teatro a rebentar. A sensación de frustración non a podes imaxinar. Choras de non poder traballar, que é o último. Tivo que quedar para outra vez. Foi terrible esa sensación». Di que goza de maneira especial cando, ao rematar, baixa ata o vestíbulo falar co público.

---

---

---