Xavier Queipo rescata as súas lembranzas de nenez e adolescencia
21 dic 2022 . Actualizado a las 05:00 h.«Recuerdo muchas cosas, estas que he contado y las que ahora no acuden a la llamada. De lo que no me acuerdo es de cómo dejé de ser yo para convertirme en otro». Así remata Xavier Queipo (Santiago, 1957) o seu libro La otra vida (Ézaro Ediciones), coa fin dunha etapa e o comezo doutra, coa súa entrada na universidade, que mudou radicalmente a súa existencia no cotián e o ideolóxico. «Viña de ser —di— un neno calado, un neno obediente e afecto ao réxime, un neno medio facha, educado naquela grisura da Compostela do nacionalcatolicismo e de lingua única, e de repente o mundo medrou, os meus horizontes ensancháronse, co estudo, coas relacións, coas viaxes», explica para detallar que este salto queda fóra deste traballo no que evoca os anos da nenez e a adolescencia, uns anos en branco e negro e de discriminación do galego (1960-1974), «desde o primeiro momento en que son consciente de ter memoria ata que entro na universidade e todo cambia dentro e fóra de min».
É por iso —«porque as memorias daquel tempo tamén teñen o seu propio son, as súas palabras»— polo que decidiu escribir en castelán. «Os primeiros libros en galego non os lin ata ben entrado o terceiro curso da universidade, o galego non existía na miña formación. Non ten nada que ver esa vida de neno na cidade gris e volcada na relixión, naquela tristura do tardofranquismo, coa de biólogo nos barcos de pesca no alto mar, coa de funcionario europeo, nin coa que fago agora de xestor cultural [abriu en setembro co seu amigo Cé Tomé un espazo cultural en Vigo, Río Lagares]. De aí o título La otra vida».
O feito de que o texto estea en castelán —advirte— pode sorprender a algúns, pero o primeiro premio literario que gañou, en 1974, distinguía unha obra en castelán. «O mesmo que lles aconteceu a Manuel Rivas ou a Suso de Toro, todos eles gañaron premios literarios en castelán cando eran novos. E moitos autores galegos escriben en dúas linguas... e non pasa nada. Eu mesmo escribín cousas en inglés e non molesta, se o fas en portugués tampouco. Non entendo por que pode amolar cando o fas na segunda lingua da autonomía. Eu non renego de ningunha das linguas que coñezo, ¡faltaría máis!».
A idea do libro partiu dun encargo do editor Alejandro Diéguez, ao fío do libro que Susana Fortes lle fixera sobre Pontevedra, pero tamén co mítico Je me souviens de Georges Perec na cabeza. As lembranzas coloréanselle nalgunhas pasaxes cun toque de retranca, produto do narrador adulto, autocrítico ás veces, crítico outras para coa situación. O texto tende á mirada neutra, pero en ocasións vira cara o político.
É que daquela, anota, «había que ir a misa non tanto porque creras máis ou menos senón para que te viran, había que vestir dunha maneira determinada para que non te criticaran. E cando faciamos ximnasia iamos cantando 'Por Dios, por la patria y el rey lucharon nuestros padres', que era o himno requeté, ou cancións falanxistas como Montañas nevadas e Cara al sol». Pese a todo, admite, o esforzo de recordar foi grato e non levou desgusto ningún: «Debe ser que as cousas que un non quere lembrar gárdaas debaixo dunha lousa, agochadas. Tampouco hai moitas cousas que non quero recordar, salvo dous ou tres momentos malos, a morte dalgún familiar, humillacións no colexio con algún profesor antediluviano, xente moi miserable que te poñía contra a parede».
El ve con moita simpatía aquel neno co mandilón da foto sentado no pupitre da escola diante o mapa de España. «A tiña comigo no meu despacho de Bruxelas e axudábame a seguir pelexando: aquel rapaz, coas súas ilusións, a súa tristura, a súa timidez, era a quen eu tiña que nutrir cunha vida plena», conclúe Queipo.