O escritor sevillano e o franquismo xúntanse na última publicación do académico
03 ago 2022 . Actualizado a las 05:00 h.Na pandemia, o único que sobrou foi tempo. Tempo que moitos escritores aproveitaron para escribir novas obras. Un deles foi Xesús Alonso Montero, que estará hoxe ás oito da tarde na feira do libro da Coruña firmando El nombre y la obra de Antonio Machado dentro de las coordenadas del franquismo.
A primeira vista pode parecer estraño que Antonio Machado comparta portada xunto ao réxime ditatorial, pero a realidade é que ten todo o sentido do mundo. «Non é exactamente un libro de profesor de literatura ou crítico literario. Dito de maneira un pouco grosa: é un libro político», subliña Alonso. O famoso poeta, tal e como o define Alonso Montero, «pertencía á antiespaña ou era antiespañol», termo que empregaban os franquistas da época para referirse a personaxes como Machado. Unicamente pronunciar o seu nome provocaba aversión na España máis oficialista dos anos 40. «O seu nome era suficientemente negativo como para ter que evitalo», lembra o académico daquela época, que viviu sendo un adolescente.
Non se puido facer unha homenaxe pública a Machado ata 20 anos despois do seu pasamento no ano 1959. Todo respecto que se levase a cabo en público ao escritor era unha maneira de botarlle un pulso ao réxime de Franco. «Tiñan que andar con moita cautela sempre que algunha asociación solicitaba permiso para organizar unha homenaxe literaria a Antonio Machado», explica Alonso Montero.
A obra conta, ao longo de 17 capítulos, a complexa relación do réxime de Franco co poeta sevillano, desde a reedición en 1941 das súas Poesías completas ata a homenaxe rendida ao autor en 1975 con motivo do centenario do seu nacemento, en cuxa comisión organizadora estivo presente o propio Alonso Montero.
A publicación explica que foi necesario que un falanxista culto e de prestixio como Dionisio Ridruejo escribira un prólogo para que o volume das poesías completas de Machado saísen do prelo tan só dous anos despois da vitoria dos sublevados na Guerra Civil.
O libro é tamén a crónica das homenaxes públicas organizadas en España desde 1959, celebracións nas que a oposición a Franco botou un pulso ao réxime. «No esencial, foi o Partido Comunista o que protagonizou, na sombra ou na penumbra, esta actividade. Non escaseaban as prohibicións, as multas, as cargas policiais...», conta Alonso Montero.
En El nombre y la obra de Antonio Machado dentro de las coordenadas del franquismo, aínda que relata a figura de Machado e o franquismo, o académico di estar moi presente: «O libro vai sobre Antonio Machado, pero escríboo eu». Dous dos capítulos da obra son memorialísticos e é que Alonso Montero afirma ser un machadiano dende sempre. Conta que vén dunha familia tradicional que vivía na aldea e que, por casualidades da vida, foi un neno franquista. Co paso do tempo, as súas ideas cambiaron de forma radical, algo que conta entre risas.
Para Alonso Montero, Machado é coma un compañeiro. De forma anecdótica, conta o autor desta publicación que o escritor sevillano estivo moi presente durante todo o camiño: «Mentres escribía sentíame acompañado, sentíame comendo da man de Antonio Machado un anaquiño de pan que el mesmo me ofrecía». É así que, segundo subliña o académico, Machado é máis que o escritor da xeración do 98: é un referente e un dos protagonistas desta obra.
«Se Juana de Vega fose inglesa, teriámola ata na sopa», afirma Marilar Aleixandre
A historia de Juana de Vega é pouco coñecida. A maior parte dos coruñeses saben localizar a rúa que ten o seu mesmo nome, pero non por ser unha das mulleres máis importantes do século XIX en Galicia. Marilar Aleixandre e Emma Pedreira quixeron apostar por ela e darlle o recoñecemento que se merece o ano no que se celebra o 150 aniversario do seu pasamento. Hoxe estarán firmando exemplares de Juana de Vega: a muller que desafiou o seu tempo na feira do libro da Coruña ás sete da tarde.
Logo de que Marilar Aleixandre publicara As malas mulleres, os lectores expresáronlle o seu descoñecemento sobre a activista, pero tamén o seu interese por descubrir o que fixo en vida. As palabras de Aleixandre énchense de decepción ao falar sobre isto: «Se fose inglesa, teriámola ata na sopa, habería novelas súas, obras de teatro e incluso películas».
O que pretenden ambas escritoras é achegar aos lectores unha figura moi importante e que tivo unha vida extraordinaria e aventureira. Realizou un gran número de achegas á cidade da Coruña e, malia todo iso, é bastante descoñecida. Juana de Vega tivo un compromiso coa defensa da liberdade, e axudaba aos seus pais e ás persoas que o necesitaban: era a activista da época. Hoxe diriamos, tal e como apunta Aleixandre, que o seu foi un traballo social. Un traballo de implicación coa cidade da Coruña en distintos aspectos, un compromiso que mantivo durante toda a súa vida. Na primeira asociación que fundou podían participar todas as mulleres que quixesen dedicar os seus esforzos á humanidade doente. O seu perfil foi moi diferente ao das mulleres dese momento: «Foi unha persoa moi adiantada ao seu tempo», subliña a escritora de maneira orgullosa.
Co libro xa rematado, a Aleixandre soamente se lle vén un pensamento á mente: «Seguro que me deixei cousas no tinteiro». Non é sinxelo escribir un libro biográfico sobre unha muller así: «Gustaríame que con este libro distintos autores se animasen a facer filmes dalgunha parte da súa vida», afirma Marilar Aleixandre.