Vinte anos sen Carlos Casares non abondan para que algúns aínda deitemos o periódico sobre a mesa e busquemos, por mor das inercias do costume, o lugar da súa columna, esa marxe que tiña algo de intento proustiano ou, como di Freixanes, de novela aberta onde está a forza do seu verdadeiro estilo, algo que non é cuestión de técnica, senón de visión. Porque na súa ollada comparecen poderosas características que lle dan á súa literatura un selo distintivo e único capaz de crear esa ilusión de boca que nos fala cun timbre case físico e que nada ten que ver co ouvido nin coa memoria da súa voz. É unha cuestión literaria centrada na suxestión, no don de voces que ten a arte, como diría Joyce.
Máis dunha vez témonos preguntado se esa aparente austeridade da súa prosa, que foxe de calquera tipo de exhibicionismo, é algo premeditado ou está ligado á naturalidade do seu estilo, á súa visión da literatura.
É certo que Carlos foi un escritor versátil, que estaba ao tanto do que se publicaba en Europa e que tamén caeu na tentación de ensaiar, coma moitos outros, formas e técnicas de vangarda que procuraban modernizar a literatura galega, pero coido que a súa ollada máis realista foi a que se impuxo finalmente sobre a súa propia vontade, levándoo a rexeitar as experiencias de laboratorio, como el mesmo dicía, cando non se sentía satisfeito con algunha das súas obras máis experimentais, coma Cambio en tres.
A teima de Carlos sempre foi chegar a ese estilo sinxelo, desposuído de calquera pretensión que atrancase a lectura. Frases curtas, sen adobíos nin máis ritmo que o que lle cómpre a unha situación oral.
Segue a resultar admirable o esforzo titánico de contención para describir a realidade en tan poucas palabras, sen perder xamais o tempo con exposicións requintadas. A súa prosa, cargada de sentido poético e lírico, non describe, senón que suxire e insinúa. Esa é a súa grandeza que nos fai crer que, cando o lemos, el estea a usar, máis ca unha pluma, un pincel co que dá uns riscos soltos capaces de inspirar unha realidade moito máis fonda que remata por se converter en voz.
Non me cabe ningunha dúbida de que no máis fondo de Carlos latexaba o desexo de gustar, máis que de seducir, porque no gustar hai algo espontáneo e natural, e no seducir está o forzado, a trampa, a máscara, a técnica. Se cadra fose consciente da máxima de que non utiliza axeitadamente as regras da arte quen non aprendeu a esquecerse delas. O caso é que el quería que a súa literatura fose natural e mesmo non lle importaba confesar que a estratexia para escribir unha novela se aprende mentres se traballa nela. Ese era o obxectivo principal da súa narrativa: a ilusión de oralidade. E en parte conseguiuno, porque foi quen de trasladar toda esa frescura e espontaneidade da narración oral ao relato máis culto, é dicir, escolleu o realismo e vestiuno coas técnicas narrativas máis anovadoras do seu tempo. Por iso, a súa obra, vinte anos despois da súa morte, segue a ser unha enorme boca na que conflúen a tradición e a modernidade para nos contar o mundo coa claridade da súa voz de séculos.