Carmen Penim: «A memoria cultural inconsciente fai o seu traballo sen darte conta»

A Galicia interior e a costeira conviven en Cantos de Terra e Sal, o novo disco de Carmen Penim (Os Blancos, 1965), unha escolla de pezas da tradición popular que a intérprete arranxa para facelas súas..

-Este disco volve evidenciar o gran tesouro da cultura galega que é a tradición oral. Como foi o proceso de selección das pezas e como lles dá nova vida nun escenario contemporáneo grazas aos arranxos?

-A verdade é que a selección foi difícil debido ó gran número de pezas marabillosas que fomos atopando no noso camiño. Así que buscamos que houbese variedade nas comarcas de orixe, no tipo de cantar (non máis de dous cantos de seitura, nin máis de dous romances, etcétera). Tamén influíu o carácter, pois nestas circunstancias quixen que a enerxía do disco fose alegre e vital. O dos arranxos a verdade é que sae de xeito natural. Penso que salvo os etnomusicólogos, o resto, arrimamos as pezas ó noso particular estilo. E o meu é así, de mestura.

-Hai outro factor importante, que é que vostede escoitou estes cantos na súa nenez, polo que ese vencello persoal amplía a dimensión emocional da interpretación, non?

-Si, tes moita razón niso. A memoria da nenez na aldea, da familia e das xentes veciñas, está toda nestas pezas. Tanto é así que La gallarda a cantaba a miña avoa, aínda que diso souben despois de incluíla no disco. É que a memoria cultural inconsciente fai o seu traballo sen darte conta. Interpretar estas pezas dáme calorciño ó corazón, síntome na casa.

-Ese fío biográfico está concretado na súa avoa. O tema do disco «A María da aira pondo a roupa a clareo» lembroume a miña, que fora lavandeira e na emigración en Londres seguía poñendo a bogada a clareo, para pasmo das veciñas... que importantes son as avoas, verdade?

-Pois eu sigo pondo a roupa a clareo na miña finca! E nunca podo evitar sorrir porque me leva a aquelas mañás no rigueiro, como lle chamaban ó sitio onde se lavaba a roupa en Meaus. Alí, rodeada de mulleres valentes e alegres a pesar da pobreza e o traballo extenuante, penso que aprendín un feminismo sutil, que logo se reforzou na emigración en Holanda. Elas ensináronme a non baixar a cabeza ante ningún home. En Holanda aprendín que se pode formar equipo con el. E si, as avoas son fundamentais! Segundo me din, eu teño a voz da miña avoa Elvira, aínda que de parte do pai tamén había grandes cantores autodidactas; el mesmo era un.

-Naceu nese territorio fronteirizo do Couto Mixto, pasou parte da súa infancia en Holanda, viviu en Italia... o galego é un pobo ben viaxado e cosmopolita.

-Somos, si. Por gusto ou por necesidade, así é. Somos mulleres e homes emprendedores, creativos e cheos de talento. Fai falla, iso si, que as institucións aposten máis pola cultura e polo mundo rural. E fai falla que creamos fortemente nese valor que temos como pobo.

-A pandemia interrompeu o proceso do disco: como viviu eses meses pasados e como afronta este novo ano?

-Foi duro como para toda a xente. Pero houbo tamén momentos de dozura, de contacto co público a distancia, con concertos en rede que tiveron miles de seguidores, o cal foi moi bonito para nós. Pero botas de menos o contacto ao vivo, ir ós auditorios, ás prazas... Menos mal que no verán puidemos recuperar iso e rematar o cedé. Decidimos tirar adiante con el aínda que era case seguro que habería outro parón coa vida cultural. Pero estamos contentos de telo feito e espero que con este disco, ás centos de persoas que participaron comprándoo no micromecenado, lles teñamos levado unha brisiña de alegría e cariño. E que canten. Espero que canten co disco! E este ano que comezou, espero que nos traia a normalidade e moita esperanza e forza. E concertos!

---

---