Víctor F. Freixanes: «Escribir "O triángulo inscrito na circunferencia" non só foi un esforzo mental, senón tamén físico»

Xesús Fraga
xesús fraga REDACCIÓN / LA VOZ

CULTURA

Freixanes presenta unha versión revisada do seu debut novelístico, «O triángulo inscrito na circunferencia»
Freixanes presenta unha versión revisada do seu debut novelístico, «O triángulo inscrito na circunferencia» MARCOS CREO

O autor presenta este luns 18 unha edición revisada do seu debut novelístico en 1982, considerado un clásico contemporáneo da literatura galega

18 feb 2019 . Actualizado a las 22:06 h.

A primeira incursión novelística de Víctor F. Freixanes (Pontevedra, 1951), O triángulo inscrito na circunferencia (Galaxia), foi recibida en 1982 como unha narrativa renovadora que, non obstante, se alicerzaba sobre as mellores tradicións, literarias e culturais: os relatos de navegantes, as crónicas medievais, os episodios liberais ou a fabulación cunqueiriá. O daquela xornalista foi tamén logo editor e profesor, e hoxe é presidente da Real Academia Galega, pero, por riba de todo, segue a ser escritor. Como tal revisou unha nova edición de O triángulo, que este luns día 18 presenta en Santiago (Cronopios, 19.30 horas).

«Na revisión volvín enfrontarme comigo mesmo, e con certo medo», admite Freixanes, «porque, modestia aparte, son hipercrítico cos meus textos. Pero debo dicir que quedei moi satisfeito. Limiteime a peneirar algunha cacofonía, algunha rima interna ou eliminar repeticións innecesarias e alixeirar algún adxectivo. Foron cousas menores, porque eu ademais creo na lealdade aos textos e os tempos históricos, pero non me desdigo de nada».

-Xa era un libro moi traballo no estilo dende a concepción...

-A estilística é o xeito que ten o escritor para introducir o lector no seu texto. Hai que saber escoitar o ton do relato, crear esa atmosfera, porque é ademais a que lle vai dar credibilidade. Non é casual que este libro empece cunha cita de Pondal, de Os Eoas, xa que é un canto épico ao país. Non deixa de ser unha parábola de Galicia ao longo da súa historia.

-Malia a súa xuventude, vostede daquela xa tiña unha traxectoria como xornalista. E esta foi a súa primeira novela.

-Empecei moi novo. Publiquei Unha ducia de galegos con 23 anos. Logo chegou Memoria dun fuxido, que agora vai reeditar Xerais, por certo. E esa mocidade me resultou moi útil para escribir O triángulo, que foi un esforzo mental, senón tamén físico. Foron máis de 500 páxinas, escritas a máquina, que daquela non había ordenador, en sesións ata as tres ou catro da mañá, fumando tabaco en pipa de xeito arrepiante. Ademais, era un obseso da pulcritude, revisaba e tecleaba cada folio, e logo as correccións quedaban estradas polo chan... Precisaba esa enerxía e ilusión, porque unha novela é un intento de explicar o mundo, crear un universo e dar un salto cualitativo, un pouco ao xeito do que fixeran antes os Oteros Pedrayos e outros novelistas. Creas un universo dende a palabra. E eu creo que un escritor galego debe ser ambicioso. Non debemos limitarnos, senón que aspiramos a competir co mellor da literatura universal, aínda que logo cada un debe enfrontarse ás súas propias limitacións. E ese mundo levábao dentro de min, fórase cocendo moi lentamente, e precisaba do estilo axeitado para escribilo. Os escritores debémonos aos nosos lectores e temos a obriga de entregarlles o mellor libro que sexamos quen de facer.

-Esa parábola escríbea nun tempo concreto, o da nova autonomía. Pero que atopa o lector de hoxe en día nela?

-Eu fágolle unha proposta ao lector de agora: que lea a novela pensando no país de hoxe, coa mentalidade do século XXI. É a historia dun país que quere seguir sendo el mesmo, pero é unha parábola dura, autocrítica, que non ofrece un resultado amable. Vese reflectido un sector que ten medo ao cambio, e que ten outro en fronte que quere transformar a realidade para cambiar o país. Todo isto non é branco e negro, claro, senón que hai grises, matices. Non somos demos ou anxos, senón que todos temos unha parte escura e outra luminosa. E hai unha parte que nace da miña infancia, de cando eramos nenos e xogamos ao agocho no Museo de Pontevedra, entre o camarote de Méndez Núñez e os mascaróns de proa, mesa cidade aberta á ría, unha cidade de navegantes. Iso está aí, na infancia.

«É unha visión do mundo que vai máis alá do tempo, das personalidades»

O estilo de O triángulo inscrito na circunferencia presenta a historia como un palimpsesto no que cada capa remite a épocas e planos temporais diferentes, que na narración aparecen mesturados ao xeito diso que Álvaro Cunqueiro dicía dos galegos como pobo ahistórico, no que nos relatos os séculos poden convivir sen contradicións. «É unha visión coa que concordo -confirma Freixanes-. A historia está presente en todos eses xogos narrativos, xa que a literatura, xunto co cinema, é a arte que mellor pode xuntar eses distintos planos temporais. Todo pode convivir. O escritor é el mesmo, pero tamén é o resto dos seus personaxes, que dialogan contigo, un pouco ao xeito unamuniano. Son un alter ego que están aí, que te colocan fronte o espello. É unha visión do mundo que vai máis alá do tempo, das personalidades, que está moi presente cando les agora esta narración, unha visión complexa, rica e variada do país. Móvese entre a historia e a ficción posible, cun final que a uns pode parecer desalentador e a outros non, depende».

-Cando presentou, hai moitos anos, a tradución ao castelán de «O triángulo», acompañouno Torrente Ballester, que dicía que botaba en falta máis presenza literaria do mar en Galicia.

-Torrente foi moi xeneroso. É verdade que algunha cousa había, pero non tivera un gran protagonismo. E na literatura española tampouco, boto en falla unha literatura do mar, tendo en conta a súa importancia histórica. En O triángulo hai un xogo de metáforas entre a cultura da terra, con Compostela e o seu sepulcro, e as cidades do mar, liberais, abertas, que reciben os ventos de fóra. É certo que foi unha novela longa sobre o mar, pero a lonxitude non é mérito por si mesmo: hai novelas breves que te cambian a vida e outras longas que te poden aburrir.