Unha novela e un poemario na encrucillada atlántica da aldea global

«Hoxe as cousas proxéctanse, contamínanse», afirma Francisco X. Fernández Naval (Ourense, 1956). «Sempre me gustou o diálogo dentro/fóra, grande/pequeno», explica o escritor, que vén de enmarcar esa conversa nunha encrucillada desa «aldea global» na que se converteu o mundo, na que conflúen Galicia e Estados Unidos a través da novela e da poesía. A súa novela Alma e o mar (Galaxia) arranca en California, segue en Nova York e remata en Galicia. A súa publicación coincide no tempo coa do poemario Nova York: ceo e mazá, da man da editora norteamericana Artepoética Press.

Alma e o mar achégase ao xénero da intriga para, dende a novela, abordar as múltiples violencias que sofren as mulleres. «Si, esa era a intención», confirma o autor, quen describe o libro como «un berro que se sume ás voces das mulleres». E engade: «Son tantas as violencias: laboral, social, familiar, sexual, física... Penso que case todas están representadas na novela. Alma, Brenda, Anida, Áurea, Herminia, Madinson, Ofelia, cada unha tenta ser e vivir, malia a violencia ou as violencias que padecen. Con elas, homes crueis, pero tamén homes bos: Hilario, Miguel, Cibrán Stefan, Eduardo...». 

Modificar a linguaxe

Trátase dunha situación que, neste ano 2017 que conclúe, podería representar un punto de inflexión na conciencia e no traballo para avanzar na igualdade, unha tarefa á que non é allea a literatura. «Hai que traballar arreo na educación e desenvolver políticas de consenso. Pero tamén é imprescindible modificar a linguaxe. Podo estar conforme co presidente da RAE, Darío Villanueva, cando di que censurando o dicionario non desaparecerá o machismo», analiza Fernández Naval. «Pero creo que a linguaxe conforma o pensamento e axuda a perfilar o carácter. A nosa linguaxe está transida de masculinidade, o substrato é patriarcal. Hai que transformala. Será lento, pero é posible. Aí a literatura ten o seu papel. Alma e o mar, por desgraza, sae nun momento de máxima actualidade. Iso pode parecer casual, pero non o é, porque a violencia está aí, como unha realidade terrible, cada día, ferindo, violando, matando», di.

«Os poemas son mulleres», proclama a cita de Lupe Gómez que abre Alma e o mar, que se presenta mañá en Betanzos (Libraría Biblos, 20.00 horas). E once poemas de Fernández Naval son os que dan corpo a Nova York: ceo e mazá, escritos no 2014 durante unha estadía na cidade e traducidos agora ao inglés por Craig Patterson. Unha urbe tan complexa que un non pode limitarse a unha visión única dela. Na achega do autor galego inflúe unha aproximación máis íntima e doméstica, coa súa hospedaxe en «casas neoiorquinas e de emigrantes galegos». O primeiro poema da colección nace da visión do skyline de Nova York vista dende a veciña Nova Jersey. «A poesía permite unha interpretación non obvia e, sobre todo, como di Eva Veiga no limiar do libro, pode ser ferida e denuncia, pregaria e canto».

O diálogo do escritor coa urbe tamén se estende ao retrato que outros fixeron da cidade, dende García Lorca e José Hierro a Castelao e Seoane, cuxas citas -e imaxes, no caso de Castelao- preceden os poemas. «Castelao debuxa un negriño desvalido na paisaxe da cidade nevada e fría. Luís Seoane lembra os galegos que sufriron e morreron na construción da ponte de Brooklyn. Celso Emilio Ferreiro reflexiona sobre a realidade imperialista de mediados do pasado século. Son críticos. Tamén eu, consciente de que a metrópole fascina e, ao tempo, é o rostro do poder», conclúe Fernández Naval.