Víctor F. Freixanes: «A Galicia fáltalle un proxecto político propio que canalice o seu potencial»

O que hai corenta anos podía ser conxuntura hoxe é historia. En 1976 un mozo xornalista entregaba un libro de conversas que captou as inquietudes dunha Galicia que se asomaba á nova xeira democrática e, ao tempo que recuperaba unha historia silenciada, a do galeguismo, deixaba pairar unha pregunta: ¿quen somos e cara a onde queremos ir? Hoxe o seu autor ten 65 anos e neste tempo publicou literatura e xornalismo, foi profesor e editor e agora é o presidente da Real Academia Galega. Víctor F. Freixanes recupera ese libro, Unha ducia de galegos (Galaxia), para unha nova xeración e un novo tempo. Presentarase na Feira do Libro da Coruña o día 4 (20.30 horas).

-¿Como naceu este libro?

-Naceu dunha curiosidade persoal e de grupo, no entorno aquel do Burgo das Nacións, en Santiago, onde estabamos un grupo de amigos e xentes moi variadas, preocupados por Galicia e o futuro do país. Apareceran uns libros de conversas de Pániker e Baltasar Porcel e empezamos a preguntarnos, que pasa, ¿Galicia non existe? Isto que chamamos nós o galeguismo, Galicia, a nación, a lingua e a cultura, Castelao e os exiliados, ¿isto non existe? Pensei que podía facer un libro de xornalismo, no que a través dun diálogo case socrático preguntase quen somos, de onde vimos e a onde queremos ir, ordenando cronoloxicamente o relato a través de diversas figuras, do máis vello, Otero Pedrayo -a memoria do século XIX e os vellos fidalgos-, ata a xeración anterior á nosa, a do 68. Quería viaxar a través da lingua e a cultura, porque entendía que podían ser un denominador común que aglutinase rexistros diferentes: eu procuraba unha polifonía, que todo o mundo non emitise no mesmo rexistro ideolóxico ou vivencial, pero que puidesen ser representativos do que estaba pasando niso que chamamos o galeguismo, que era o que nos interesaba naquel momento.

-E agora, ¿que se acadou e que quedou polo camiño?

-Teño a sensación de que non conseguimos o soño que queríamos. Non o conseguimos. Uns, porque confundimos os desexos coas realidades, e outros, porque non soubemos facer política. Porque hai xente que confunde a política coa relixión, que cren que a política é crer o que non vemos, cando a política é unha ferramenta para ir transformando pouco a pouco a sociedade, coa sociedade ao lado, contigo, non ti a corenta quilómetros alá arriba e que ninguén sabe quen es. Hai moitas persoas, nas que nós, a nosa xeración, tiñamos moita ilusión nelas e que non foron arriba. Pero non se trata de reprochar nada, porque todos somos responsables do mesmo barco.

-Eduardo Blanco Amor falaba dos seus problemas económicos, por exemplo. Malia as ilusións que non se concretaron, hai eidos nos que se cambiou moito...

-Moito, si. Pero creo que a este país lle falta un proxecto político propio, que canalice, estruture e poña en valor a enorme enerxía, o potencial enorme do país, en todos os ámbitos. Non só na literatura e no mundo das artes, da creación cultural, senón tamén a economía, os recursos naturais, do sector agropecuario, do viño, turismo. Este é un país cunhas posibilidades obxectivas enormes. A todo iso fáltalle un discurso que nos vertebre politicamente e nos poña en valor fronte a outros. Aquí perdémonos en discusións, que se Europa si, Europa non, que se xogar dentro do marco da Constitución española ou fóra, a ortografía, a normalización lingüística... estas cousas fixéronos perder moita enerxía. Pero todo é recuperable, porque un cre que o mundo avanza, as novas xeracións están aí. Iso si, lendo o libro hai nel unha certa melancolía.

«Interesábame a entrevista como un diálogo literario»

A edición de Unha ducia de galegos do 2017 inclúe un novo prólogo mais dous limiares das rápidas reedicións que se fixeron do libro no ronsel do seu éxito inmediato. As conversas con Otero, Paz-Andrade, Seoane, Blanco Amor, Piñeiro, Celso Emilio, Xaime Isla, Xesús Alonso Montero, Beiras, Ferrín, monseñor Araúxo Iglesias e Carlos Casares, nas que se falaba abertamente da traxectoria do galeguismo e o seu futuro, resoaron naquel tempo, igual que hoxe o seu eco. «O libro tivo un éxito grande de entrada entre os círculos do que podíamos chamar o galeguismo, e despois unha curiosidade enorme na sociedade galega que reclamaba a vida democrática. Había unha especie de demanda social de que isto había que cambialo e ao mesmo tempo había unha fame de información: como o cambiamos, cara a onde o cambiamos, quen van ser os axentes do cambio. Aí había un descoñecemento enorme», rememora Freixanes.

-Alén do seu retrato dun país e nun tempo, cómpre lembrar que o libro se achegaba aos entrevistados dun xeito moi próximo...

-Interesábame o documento, pero tamén facer literatura. Dende o primeiro momento entendín o periodismo como un xénero literario. Lembro aquelas entrevistas longas que publicaba a Paris Review a escritores como Steinbeck ou as que saían na revista Destino. Eu lía moito iso. Interesábame o xénero da entrevista como un diálogo literario, darlle ese aspecto non exclusivamente informativo ou conxuntural.

-O conxuntural hoxe é historia.

-Porque ademais os doce personaxes teñen un nivel importante, ningún deles caeu na valoración histórica, máis ben subiron.

-A lingua úneos aos doce.

-Iso é unha posición do autor do libro. Non é un libro inocente. Hai autores que hoxe metería, como Cunqueiro, por exemplo, contra quen entón tiñamos prexuízos, ata que Carballo Calero me puxo nas mans Merlín e familia e quedei abraiado. Tampouco hai mulleres. Hoxe habería mulleres, claro, pero aquela era unha época moi determinada.

-¿E tería sentido facer unha nova «Ducia» hoxe?

-Non o sei. Dende logo non chegarían doce. Tería que facelo un rapaz de 25 anos que mirase o futuro e se preguntase polo pasado, e que fixese a escolma das persoas que puidesen dicir algo ao respecto.

---

---

---