«Merlín e familia» e «As crónicas do Sochantre», libros que son un refuxio contra a hecatombe
CULTURA
Nestes tempos que nos tocou vivir, tan dados ao espectáculo barato, nos que incluso o mundo do libro é incapaz de quedar á marxe desa moda que leva a televisar trifulcas a berro pelado entre toda clase de indocumentados, a literatura de Cunqueiro forma parte deses impagables tesouros que nos permiten lembrar que o ceo existe, por moito que nos rodee a lama. Todos os seus libros, do primeiro ao último, gardan dentro de si (igual que os seus artigos xornalísticos, boa parte deles publicados en La Voz) a maxia do que está chamado a transcender, do que sobrevivirá a toda adversidade. Pero se un tivese que elixir dúas obras, non por brillar aínda máis que as outras (¿cal é, entre todas as estrelas que alumean na noite, a máis fermosa...?), senón polo particular afecto que sente por elas, elixiría, sen dúbida, Merlín e familia e As crónicas do Sochantre . Aínda que, claro, non necesariamente os elixiría por esa orde, que só é a cronolóxica, a da súa publicación. Non, non. A orde, co seu bo criterio, póñana vostedes.
Son, ambos os dous, libros escritos a mediados dos anos cincuenta, cando Cunqueiro, abandonado case por todos (que non pola súa irmá Carmiña nin polo seu amigo Paco del Riego), vive nese Mondoñedo no que todo se volve literatura cando a tarde vai caendo envolta nunha chuvia mansa ou non raramente en néboa. E permítasenos, aquí, introducir, para tratar de ilustrar isto, unha pequena anécdota: hai dous días, diante da casa na que Cunqueiro escribiu eses dous libros, ás portas da catedral mindoniense, soou o noso teléfono. Era Ramón Pernas, fillo dun dos máis grandes e leais amigos de don Álvaro.
Nos camiños da noite
«¿Que día fai aí...?», preguntounos Pernas. Nós explicámoslle que a noite viña de camiño, que chuviscaba un pouco, que o fume das chemineas se deitaba nas lousas dos tellados, que a carroza que levaba consigo de paseo aos bretóns defuntos podería aparecer en calquera momento. E el respondeunos: «Un día de Mondoñedo». Definición, sen dúbida, perfecta. En días así, e cabe supoñer que en máis dunha das madrugadas que o seguiron, escribiu a súa mellor prosa ese Cunqueiro que ademais foi, entre tantas outras cousas («Tamén ten sombra de sombra e andar primeiro de río...») un poeta magnífico. O Merlín... é ese libro no que reviven os recordos do que un lamenta ter perdido a pesar de que quizais non o posuíu xamais; a obra na que regresan, a través da memoria, os días nos que o nigromante, lonxe xa da corte artúrica e das disputas dos soberbios cabaleiros da Mesa Redonda, se dedica ás pequenas maxias, que son as que fan mellores os días. Maxias como as que, coa axuda dunha copa de cristal, permiten pintalo todo de azul. E As crónicas... é a historia de historias na que Cunqueiro se ri da morte porque, se cadra, soubo moi axiña que a morte non existe. Libros que nos acollen no seu seo. Coma ese Mondoñedo que non parece de verdade, pero que vaia se o é. Afortunadamente.