Alberto Baña: «O meu pai localizou ata a súa morte 200 naufraxios, eu levo xa 1.200»
A CORUÑA
Saca a sexta edición dunha obra centrada en afundimentos na Costa da Morte
12 nov 2022 . Actualizado a las 04:47 h.Alberto Baña Romero (Camelle, 1963) publicou este ano o que é a sexta edición da historia e anecdotario dos naufraxios na Costa da Morte, realizado polo seu pai, José Baña Heim, coa axuda de alumnos e dous dos seus fillos. Un traballo recoñecido e exhaustivo, para os medios da época, publicado por vez primeira en 1980 e que supuxo unha recompilación minuciosa de 148 naufraxios entre 1870 e 1972 nas costas galegas máis agrestes. Foi o primeiro en desmentir lendas como que con farois nos cornos das vacas a poboación da zona suplantaban aos faros para propiciar desgrazas. Por contra, el remarcou a súa faceta humanitaria. Baña Romero, que colaborara con esa obra con só 11 anos e é profesor no IES Blanco Amor de Culleredo, continúa co papel de investigación.
—Por que reedita?
—Fágoo porque foi un libro clave para a imaxe da Costa da Morte e había xente que tiña interese nel. Meu pai fixo tres, e eu, outras tantas á súa morte, en 1984. A última fóra en 1990, o texto non se tocou, só correccións tipográficas.
—Non pensou en ampliar?
—Estou traballando niso. Agora o acceso á información é máis doado. Rexistrar mil naufraxios leva moito menos tempo que rexistrar antes cen.
—No do seu pai recóllense 148.
—Meu pai foi mestre, pero o meu avó tivo unha hospedaxe e restaurante en Camelle e os náufragos daquela zona ían parar alí. O contacto cos naufraxios e os náufragos é de sempre. A sociedade de salvamento tiña unha base cun almacén, con barcos e buzos, que se dedicaban a salvar aos náufragos, pero tamén a recoller a carga e despezar. O ambiente era propicio. E contábanlle cousas curiosas, como que pedían licenza para despezar un barco, baixaba o buzo e atopaba tres. Nós tiñamos novas de barcos que non aparecían por ningunha parte, pero que estaban co nome no fondo.
—E o seu pai decidiu recollelo.
—Si, facer o percorrido pola costa e ir polas hemerotecas recollendo os sitios dos naufraxios, facer unha especie de planos e cartas localizándoos. Na memoria colectiva había moito, ao haber tantos naufraxios alí, pero a información defórmase co tempo e fomos á hemeroteca a buscar datas exactas, tonelaxe e nacionalidade dos barcos, unha especie de ficha de cada naufraxio. Nos 70 tíñamos 148, e antes de morrer o meu pai cerca de 200.
—E vostede?
—1.200 nun ano de traballo, e seguen aparecendo. Agora a cousas é rápida, traballas con enlaces, con hemerotecas dixitais, estás un rato tomando un café e co móbil xa vas descubrindo, ao final dedícaslle dúas ou tres horas ao día sen darte conta.
—Cando prevé publicar?
—Non teño intención de momento, estou facendo un estudo de naufraxios, pero se fago algo da Costa da Morte non só vai ser diso, ten que ser máis amplo.
—A súa perspectiva non é ampliar o libro.
—Non teño moi clara a linealidade, pero tería que incluír outros aspectos, como a pesca, as embarcacións tradicionais, a arquitectura, o urbanismo, afondar máis na historia dos portos...
—Canto tempo dáse entón para o seu?
—Cinco ou seis anos, o que se deu o meu pai. El comezou no 74, rematou no 79 e editouno no 80.
—O legado do seu pai é esta obra?
—Deixou escritas máis cousas, escritos curtos sobre personaxes do pobo, pero non eran moitos, estaba empezando e non dá para un libro. Se sae ben esta edición, o que penso é facer unha edición en galego, porque el xa o deixou traducido.
—Por que esperou tanto?
—Houbo moitos factores en contra. Fixen a carreira de Arquitecto traballando de profesor, e ao mesmo tempo distribuía os libros. Entre o meu fillo, a casa e o traballo non daba para máis.
—El estaba satisfeito coa obra?
—Tivo todos os recoñecementos. Non contaba con tanto, o libro fíxoo para a xente de alí, unha especie de rexistro de datos de naufraxios para que a xente non andase discutindo. O modo de puntualo era para xente que tiña dificultade lectora, tamén por iso quixo que tivera letras grandes. Tiveron que animalo para sacar a primeira edición, non contaba con vender mil exemplares.
—Cantos levan?
—16.000. É un libro moi versátil, pódelo levar no coche, ten moita parte gráfica, moita fotografía, moitos planos de localización dos naufraxios e á xente que vai de visita pola costa resúltalle un recurso e unha axuda interesante para percorrer a costa. Actuou como unha guía turística e coido que iso foi o que lle deu saída. No medio da xente do mar tivo moi boa acollida, porque era a súa vida, os naufraxios, a morte. Tamén actuou de elemento publicitario da zona para a xente que emigraba.
—Se recolleu mil máis, moito quedou por contar daquela.
—A única hemeroteca que había tratada con mimo e que tiña as condicións de habitabilidade e accesibilidade daquela era a de La Voz de Galicia. Non só tiñan La Voz, tiñan periódicos anteriores. As outras hemerotecas non eran accesibles, e foi o único recurso para obter información, a parte da tradición oral, da memoria da xente. Despois buscamos tamén documentos eclesiásticos, pero foi unha cuestión anecdótica. Eu tiña 11 anos cando repasei a hemeroteca e se saían cousas pequenas incluso as saltabas. Se atopabas algo o tiñas que escribir a man, agora o descargas, o imprimes e non saltas nada. Isto é un chollo. Agora se se curta internet imos descubrir o que son as persoas. Cando se fixo o libro non había nin teléfono nas casas de Camelle, había unha centraliña, un teléfono para todo o pobo. Non había guía de teléfonos. Como localizabas as cousas? Nós vemos a perspectiva das cousas de agora, mais se nos sitúan no mundo de antes estaríamos coma cegos.
«Mare de invernía» propón unha ruta histórica en homenaxe a Baña Heim
A Asociación Cultural Naufraxios Galegos impulsa, o 10 e 11 de decembro, Mare de invernía en Camelle. Na primeira xornada faise un roteiro histórico pola vila, como homenaxea a José Baña Heim, que inclúe unha visita guiada a exposición City of Agra, 125 anos na memoria, no local da entidade na rúa Principal. Pola tarde estrearase City of Agra. Un pobo unido pola traxedia, na sala de exposicións, do primeiro andar do Museo de Man. O alemán de Camelle tamén ten relación co profesor. «A miña avoa acolleuno nunha casa da familia», explica Baña Romero, que o lembra coma unha persoa marcada por unha infancia traumática e unha vida que se transformou ata a obsesión dende que comezou a vivir illado.
