José Ramón Vilela: «Tódolos anos me morría un compañeiro»

Marta López CARBALLO / LA VOZ

MUXÍA

ANA GARCIA

«Era raro que pasase o ano sen que o mar levase a alguén, e a veces dous ou tres. Hai un montón de compañeiros que van alá, e eu mesmo me vin apurado», asegura este percebeiro retirado

09 jul 2020 . Actualizado a las 05:00 h.

«Dediquei a vida aos percebes e á lubina: dende os 11 anos, practicamente non fun á escola». Es José Ramón Vilela quien habla, Moncho do Pesco como le apodan por Muxía. Se crio en la playa de Nemiña en el seno de una familia numerosa con muchos hermanos. «Había que axudar a sacalos adiante e tiven que meterme ao mar, aínda que a min me gustaría ter estudado. Ata se me daba ben a escola», dice Vilela.

Este año cumple 69 años y lleva ya unos cuantos retirado. No ha sido una travesía fácil, pues al jubilarse cayó en una depresión con la que aun hoy está lidiando: «A miña cabeza non estaba preparada para que eu parase», asevera.

Sí agradeció el descanso su cuerpo, machacado tras años de descolgarse por las rocas y de trepar por escarpadas pendientes. «É un traballo bonito, sobre todo porque ti es o teu propio xefe», comenta, «pero o corpo queda bastante machucado. Eu teño as pernas desgastadas de tanto correr e saltar polas rochas. Ademais, de inverno quedabas entalado co frío. Agora non, porque teñen os neoprenos que os manteñen quentes, pero cando comecei saiamos cuns pantalóns curtos e un chaquetón de augas que pouca cousa abrigaba», relata.

Chivos artesanales

Él iba a los percebes por la zona de Touriñán hacia el coído do Cuño, sin llegar hasta Muxía; y por las tardes salía a pescar lubina, que era un buen complemento a final de mes. Hace años había bastante cantidad y, aunque requería de una buena forma física para ir de acantilado en acantilado y encontrar los bancos, era una actividad más agradecida y menos peligrosa que el percebe.

Él se hacía sus propios chivos, cebos artificiales que conseguía moldeando plomo con un martillo y anudándole pelos de rabo de caballo o burro. «Eran bastante rudimentarios. Despois xa fixen un molde onde metía o plomo fundido, en vez de ter que darlle co martelo; e ademais poñíalle pelo sintético de diferentes cores que se poden mercar nas tendas», detalla José Ramón.

A él le enseñó su padre y desde muy joven, teniendo apenas quince años, se animó. «Agora quedamos catro facendo os chivos, pero é que eu son algo chapado á antigua e gústame seguir facéndoos. E ademais, cando vou, pesco igual que os que levan os cebos que mercan nas tendas», bromea Moncho.

De su padre heredó su afición por la pesca de robaliza, pero también su oficio. «Meus pais como tamén ían aos percebes nunca me dixeron nada; non había outra cousa naquel tempo e se querías gañar un peso tiñas que meterte. Iso si, a avoa moito me pedía que non fose!», señala.

En apuros

Escuchar el testimonio de un percebeiro no es placentero. La pérdida va unida a la profesión del mismo modo que el riesgo y el miedo. «Ségueo sendo, pero antes era moi perigoso. Tódolos anos me morría un compañeiro: era raro que pasase o ano sen que o mar levase a un, ou mesmo dous ou tres. Hai un montón de compañeiros que van alá e eu mesmo me vin apurado moitas veces. A sorte é que estaba acompañado ou que tiña a Deus do meu lado, non o sei, pero houbo algunha vez que pensei que non a contaba. A xuventude é o que ten, e en vez de levar unha corda sempre con nós -que é o que deberiamos facer- deixabámola onde nos cambiábamos. Quedaba lonxe, e no tempo que iamos a por ela xa un ía para o fondo. Por moito que saibas nadar non te defendes nesas correntes de mar. O que se debería facer é ir lonxe da costa e tratar de tranquilizarse, pero non é doado, claro».