Mírote con desexo sexual que xa rebenta/ do xeito que a fervenza do Xallas baixa louca/ con estrondo bradante de voz inxente e rouca.
Porén, desde entón catro encoros, Castrelo, Ponte Olveira, Fervenza e, en 1980 o último, Santa Uxía, amordazaron a voz do Xallas, intubárona en canles de ferro e cemento, apreixoaron as nubes, deixando ceiba unicamente parte da auga, uns fíos comparados co caudal que posúe. No Val de Santa Uxía o asolagamento fixo desaparecer o máis grande bosque de acivros da costa, así como lugariños e topónimos que lembraban os barqueiros. Cumpriría harmonizar o aproveitamento de recursos naturais co respecto a paisaxes únicas».
O Batallón Literario, Nunca máis
«Rexistro aquí a miña débeda co Batallón Literario da Costa da Morte, de existencia breve máis escintilante sen o que, probabelmente, non tería percorrido o camiño da narrativa á poesía. A escrita dos poetas que pertenceron ao BLCM está ancorada na áspera paisaxe de Fisterra, Mar de Fóra, Touriñán ou Rostro. No poemario As crebas, Miro Villar é quen de articular a imaxinería da Costa da Morte cun distanciamento crítico e mesmo irónico: Non lle agradezas nunca aos deuses que viñeses até o final da terra porque aquí están as portas do inferno, nesta charca ábrese o labirinto que leva inexorable deica a profundidade, ese abismo de culpa, tómbolo de silencios contra aquel mar de fóra que te recibiu calmo nas mareas diuturnas do acolledor setembro.
Unha e outra vez o mar galego é ferido pola gadoupa da marea negra. A poesía galega, parte do movemento Nunca Máis, ergue a voz contra a do Prestige no libro Negra sombra, ao que pertence este poema de Xela Arias [...]
Lingua e toponimia
«Sería unha mágoa deixar perder xoias coma estas, cómpre gardalas da mesma forma que gardariamos un torques de ouro castrexo que, con todo, quizais teña máis posibilidades sendo material de chegar até nós que unha palabra anterior ao século XI. Coincido con Anxo Angueira en que a toponimia é unha teima. Nun poema do meu libro Ovella descarreirada, os topónimos da Costa da Morte exercen a resistencia, As Escaselas refusan ser A Curva da Anchoa: os topónimos arrepóñense/ teiman en seguir vivos/ malia non estaren gravados/ en metal nin pedra / senón inscritos na memoria/ cando sopra o Nordés oulean Tallo do Vao, Cernado, Mallou/ Rego Mar, Cantorna, A Croa/ A Grixa, Chorente, Monte Rou/ As Laxes, Rebelle, Figueiroa.
A documentación da microtoponimia precisa de agarimo. Mesmo entre os rexistrados hai confusións. Valentín Arias contoume que na Vilerma o equipo que entrevistou a xente do lugar transcribiu no canto de Xistal (lugar de xistos) Xestal (lugar de xestas). A Pedra de Sete Grixas, a bica do Monte de Toba, usada como fito polos mariñeiros, aparece nos mapas como Sete Grises, topónimo improbábel. Segundo Juan López de Toba o nome de Sete Grixas referíase ás sete igrexas das parroquias que se enxergaban desde ela antes das plantacións de piñeiros e eucaliptos interromperen a vista: Toba, Cee, Sardiñeiro, Fisterra, Lires, Frixe e Pereiriña.
Ao contrario que en Grises, Galicia é abondosa en Grixas».
A resposta ao seu discurso de Fina Casalderrey
«En Toba, en Cee e neses lugares onde «a Morte non leva gadaña, senón bicheiro», alimenta Marilar parte da súa imaxinería literaria. Alí adquiriu o «chuspe
do galego» por inmersión na tribo dos López Facal. «Caer en Toba foi mergullarme nun caldeiro no que fervía a cachón o galeguismo», asegura. Alí sitúa historias como A formiga coxa ou Lobos nas illas e poemas como Catálogo de velenos ou Desmentindo a primavera. Alí, nos anos noventa, formou parte dese Batallón da Costa da Morte. Todos poetas, que se xuntaban para recitaren os seus respectivos poemas, agás a transgresora Marilar que lía un fragmento dalgún relato».
Edición do texto: S. G. Rial
«A voz tronante da fervenza atravesaba os 9 quilómetros de distancia entre
O Ézaro e Toba»
