As pedras da ermida de Santa Catalina foron para auxiliar náufragos

JOSÉ MANUEL VALDOMAR SENRA

FISTERRA

O cardeal Jerónimo del Hoyo recolle a súa existencia, e en 1830 só quedaban restos e o cura vendeunos

22 sep 2018 . Actualizado a las 05:00 h.

Comezaba o século XVII cando o Cardeal Jerónimo Del Hoyo, recollía o seguinte na súa visita pastoral a Fisterra: «Ay tres hermitas de San Guillelmo que está en lo alto de monte donde se muestra un sepulcro de piedra al lado de la epístola donde dicen estaba el cuerpo del Santo y que los franceses bretones quando saquearon esta villa se lo llevaron y un braço del mismo guarnecido en plata que tenían abaxo en la yglesia. La hermita de Santa Catherina que está en lo llano cerca de la villa, está decente. San Roque que está cerca desta mesma hermita está decente…».

Polo tanto, aló polo 1600, ademais da igrexa parroquial de Santa María, Fisterra contaba con tres ermidas, aínda quedaban máis de cen anos para que se construíra a Capela do Bo Suceso, desas tres ermidas tan só se conservan os restos da de San Guillerme, das outras só queda certa documentación como a citada visita do cardeal Del Hoyo ou o brillante artigo que o doutor Esmorís Recamán lle dedicou a esta de Santa Catalina a comezos dos anos vinte.

Segundo Esmorís, a capela estaba situada cerca dunha casa propiedade de Manuela Rivas, en fronte a casa do médico Víctor Cardalda, e algunhas persoas aínda recordaban a vara e a peana do cruceiro que había fronte a porta da ermida, o que concorda perfectamente coa descrición de Del Hoyo e polo feito da rúa que leva por nome o da santa que está próxima. A casa de Víctor Cardalda era daquela unha fábrica de salgadura e estaba situada na actual propiedade de Manuel Cartamil e familia, aínda coñecida hoxe en Fisterra como a Fábrica das Labancas, pese a non funcionar coma fábrica dende fai case un século. Supoñemos que a súa localización exacta podería corresponderse ca horta do forno da Panadería Germán ou estaría moi próxima a ela.

Vender en 1830

En outubro de 1830 o cura párroco Juan Antonio Barrientos solicita permiso ó arcebispado para poder vender as pedras do que quedaba da capela e destinar o produto desa venda ás necesidades das viúvas e orfos de cinco mariñeiros de Fisterra que acababan de falecer no naufraxio en Baiona dunha lancha fisterrana chamada Santo Cristo y Ánimas.

O señor arcebispo solicitou informes ós curas de Duio, Luis Vigo Caamaño, e Morquintián, o famoso cura Lapido que acababa de ser xeneral da alarma de Corcubión na Guerra contra os franceses, nesa alarma tiñan participado varios fisterráns, quizais o máis coñecido sexa Antonio de Trava, coñecido coma O Valente ou O Campón, pero esa xa é outra historia.

Informe do párroco

O informe deste cura xeneral non ofrece nada reseñable, segundo afirma Francisco Esmorís, polo contrario, o do cura de Duio si é do máis completo, é por iso que o doutor Esmorís Recamán o reproduce íntegro: «En cumplimiento del oficio de V.I. de 7 del presente mes en que me ordena averiguar si la capilla de Santa Catalina de Finisterre tiene renta y con que caudales se ha construido, debo informar que no hay en esta parroquia de mi interino cargo, ni en la villa de Finisterre quien acuerde cubierta la cubierta de dicha Capilla o Ermita, ni es fácil averiguar quién fue el devoto que ha costeado sus paredes, que siempre acuerdan estos vezinos arruinada, y no haber razón en los libros de la Parroquial de dicha Villa de renta y fundación de ella. Por tradición se dice que los Moros quemaron la Iglesia y Casa rectoral de Finisterre y que se perdieron muchas noticias. En actos de Visita de la Iglesia de San Martín de Duyo, muy inmediata a esta Capilla, se dice el año de mil seiscientos ochenta y uno y mil seiscientos noventa y cuatro, que no se reservaba el Santísimo Sacramento, a causa de las continuas invasiones de los moros. Esta ermita está del todo arruinada, y sólo se conserva alguna poca pared, el Pórtico, un arco de bóveda, el altar de piedra y el cuerpo de una imagen, también de piedra, sin cabeza, y frente a la puerta una vara y peana de un Crucero con una Imagen en el suelo que se conoce ser de Ntra. Señora; que todos estos despojos son de poco valimiento, y lo mejor lo llevaron y llevan para construir casas los pudientes de aquella Villa, lo que sucedió con otra Capilla de San Roque que en el último pasado cerraron y cultivaron…».

Isto é o que recolle o informe do cura de Duio, aló por xaneiro de 1831, como podemos comprobar, 230 anos atrás, segundo recollía Del Hoyo as Capelas de Santa Catalina e San Roque funcionaban e estaban «decentes», tras dous séculos, da de San Roque xa non había ningún vestixio e o que quedaba da de Santa Catalina quería ser vendido polo cura Juan Antonio Barrientos para quitarlle a fame a cinco familias que acababan de quedar sen sustento despois do tráxico naufraxio en Baiona.

Visto bo condicionado

En marzo dese mismo ano de 1831 o Arcebispado deu o visto e prace á venta das pedras da ermida, pero facendo unha importante salvedade: «El importe que produzca entre en el acto en poder del fabriquero, para con ellos sostener la luminaria del Santísimo, a cuyo piadoso objeto aplicamos y será primer cargo a otro».

En conclusión, os cartos dedicaríanse a dar comer ás cinco familias coma quería o cura, pero antes diso había que mercar candeas para alumear ó Santísimo, unha cuestión de prioridades do señor arcebispo.

Compre rescatar do olvido a obra de Francisco Esmorís e de tantos outros autores e cronistas de Fisterra que durmen en escuras estanterías e arquivos para difundilas entre todos os fisterráns e entre todos aqueles que teñen interés en coñecer a nosa historia e a nosa cultura.