«Fíxose do monstro Vákner algo fermoso para un pobo»

Pode parecer cando menos curioso que, falando dun monstro como se falaba, se apelase onte a continuar escribindo textos «con sentimentos», como fixeron os participantes nos certames literarios Territorio Vákner. Foi esa a ensinanza que o director de La Voz de Galicia, Xosé Luís Vilela, quixo deixar no Marco do Couto, en Dumbría, a través dun conto, O reloxo. A entrega de galardóns destes concursos, en modalidade escolar e de adultos, convocados por La Voz co patrocinio do Concello de Dumbría e a colaboración da Deputación, foi na mañá de onte a primeira parada dun día para a historia, a xornada do primeiro Festival Vákner. O Marco do Couto, onde quedou inaugurada a primeira escultura dun lobishome en España, obra de Cándido Pazos, foi onte refuxio de cultura. Un lugar «epicentro do Territorio Vákner», un lugar de confluencia de dous Camiños, o que leva a Fisterra e o que leva a Dumbría e Muxía. Os confíns da terra.

José Manuel Pequeño, alcalde dumbriés, lembrou a presenza destas rutas xa en documentación do século XII. Logo do agradecemento a entidades públicas e privadas, fixo chanza con que o Vákner «vixía», pero «só ataca cando hai menos de 20 persoas». Deixou claro que todo isto, este primeiro festival que por fin chegou logo daqueles pasos en outubro do 2019, «só é unha primeira parte dun proxecto que ten como alma máter a Antón Pombo [investigador do fenómeno Vákner]». Virá moito máis, sobre todo sempre e cando a xente do territorio sinta o Camiño como propio, poñéndoo en valor, «e para iso temos que empezar polas escolas»: «Grazas a La Voz por achegarlles o Camiño e o Vákner». Exercendo de anfitrión para moitos alcaldes e concelleiros onte presentes nesta velada (Vimianzo, Ponteceso, Laxe, Cee, Fisterra, Negreira, Ames, Corcubión...), sentenciou: «Isto é de todos e vén para quedarse».

Representando á Xunta de Galicia e boa coñecedora tamén da docencia, Ana Isabel Vázquez Reboredo, directora xerente da Fundación Cidade da Cultura, declarou que, dende Dumbría, se conseguiu algo «pioneiro»: «Fíxose dun monstro algo bonito para un pobo»: «A lenda do Vákner é unha magnífica oportunidade para dar a coñecer a creación literaria entre a xente máis nova, unha forma de hibridar música, literatura e escultura, que se dean a man nunha fermosísima terra para divulgar todo o seu potencial». Aludiu ás antigas raíces do xénero de terror e suspense. Nese sentido, afirmou que dende a Xunta, e particularmente dende o Xacobeo, «sempre apoiaremos iniciativas como este Territorio Vákner, natureza, cultura, historia, gastronomía... e respectando o entorno, iniciativas que poñan en valor Galicia como territorio único». Dumbría, dixo, está sendo quen de converter a súa singularidade como pobo nun «motor cultural e turístico para a comarca». Sobre os premiados, gabou o teren amosado que creatividade e orixinalidade non teñen límites: «Grazas por non deixar que esmorezamos na realidade da vida cotiá. Convido a todos a seguir participando».

Símbolo de progreso e cultura

Máis de cinco metros de altura, mais de 1.300 quilos de peso. Semella que con estes números o Vákner non vai pasar desapercibido. Aos seus pés fóronse onte concentrando onte todos cantos chegaban ao Marco do Couto. Representantes da CMAT, de Turismo de Galicia, da entidade Solpor, de Xeal... Unha conxunción de forzas para un obxectivo común, o de seguir agrandando a dimensión literaria do Camiño e, particularmente, das crónicas do encontro entre Mártiros e o Vákner. «É un pracer estar nun lugar tan fermoso», comezou a súa intervención Valentín González, presidente da Deputación.

Falou dun organismo provincial dende sempre moi vinculado «a este territorio», de orgullo e satisfacción por ver que os recursos que se poden dar son aproveitados para a cultura, e aínda más, para innovar nela: «O Vákner, sendo unha figura ancestral, fai hoxe unha labor de dinamización, no cultural, no económico, nunha terra máis viva ca nunca. A Costa da Morte, para a Deputación, é símbolo de progreso e de cultura». Agradeceu, neste sentido, e ao fío deste tipo de certames que se achegan aos rapaces, «que son o futuro», o compromiso de La Voz co territorio.

Quixo, particularmente, render «unha homenaxe» a quen é «motor cultural desta comarca», o delegado deste xornal en Carballo, Xosé Ameixeiras Lavandeira: «Un traballo calado, o máis difícil, porque ao final os políticos facemos o máis doado». Estendeu as grazas Xosé Luís Vilela «a todo o equipo da redacción de Carballo e, por suposto, a todos os que participastes».

Natalia Lema: «Quizais Dumbría se converta nun lugar de culto propio»

Natalia Lema Otero (Baíñas, Vimianzo, 1999), merecedora do primeiro premio do certame Territorio Vákner para adultos amosouse onte feliz «por compartir esta mañá de cultura». «A figura do Vákner dará moito que falar nos vindeiros anos», augurou. Celebrou que, se ben as palabras voan, os escritos permanecen, e así chegou ata hoxe a testemuña do bispo armenio Mártiros. Agradeceu a todos cantos fixeron posible esta convocatoria, «case selo de calidade» e afirmou que, «quizais Dumbría se converta nos próximos lustros nun lugar de culto propio». Puxo como exemplo o Basajaún de Dolores Redondo, no val do Baztán. É por iso, polo que veu e polo que pode vir, que se manifestou tan feliz polos restantes nove premiados, así como pola canteira de nenos e mozos que souberon facer voar a través das letras «a historia e fantasía Vákner».

A título persoal, confesouse orgullosa de recibir este galardón por un traballo sobre mulleres loitadoras. Prognosticou que, dende este primeiro festival Vákner, «virá unha longa xeira de edicións literarias», consolidando a Costa da Morte como territorio literario que é, dende o Batallón Literario ata autores consagrados, «ou outros máis novos coma min»: «Longa vida ao Vákner en terras de Dumbría», concluíu a autora de O Vákner era unha muller.

Patrimonio, e patrimonio inmaterial, estiveron ben presentes onte en Dumbría. Nel escudriñan dende hai anos Carme Toba Trillo, muxiá, e Juan Félix Neira Pérez, natural de A Pobra, mais xa pontecesán, que foron os merecedores do segundo e terceiro premio na categoría de adultos, respectivamente. Fixérono cos traballos No anllar de celmes, no caso de Carme, e Capeluda das Neves, no de Félix.

Eloy Mato e Luar na Lubre en acústico, un petisco musical do que logo viría pola noite

Convencido de que o Festival Vákner está cargado de potencial e de futuro, coa vocación de irmandande coa que foi concibido, dicía Bieito Romero hai uns días que só cabía esperar que «o bo tempo acompañe» para redondear o éxito. Acompañou, non houbo dúbida. A de onte foi no Marco do Couto unha mañá de calor abafante no que el mesmo, acompañado pola ovacionada Irma Macías, Brais Maceiras e Bieito Romero Diéguez ofreceron en acústico as pezas Vákner e Fisterra. Agradecidos por estar no acto, amosáronse vinculados ao proxecto Vákner dende os seus comezos. Foi o preludio do que viría de noite, o festival musical propiamente dito, no campo de fútbol: a banda toda sobre o escenario, coas colaboracións de Alexandra Suárez, Carlos Goñi, Víctor Manuel e Ismael Serrano, abrindo concerto os gaiteiros de Buxantes, talento local, da terra.

Aplaudidos con forza foron igualmente os dous temas interpretados polo cabanés Eloy Mato ao acordeón: Jotaerre e A Repichoca. Alumno do ciclo de Mecatrónica, Eloy Mato estuda acordeón dende que só tiña once anos de idade. Acode á Escola de Música de Cee, onde ten como docente a Fernando Fraga. O seu acordeón foi unha historia que comezou co piano. Tampouco lle é allea a gaita, e logo de tanto tempo de traballo comezan a chegar os recoñecementos. Mato vén de gañar, hai nada, un certame nacional de acordeón, en Ponferrada: Aris del Puerto, convocado polo Instituto de Estudos Bercianos. Un premio para el e tamén para todos aqueles que se implicaron na súa ensinanza.

«O Vákner nace da terra, pero no futuro, grazas á literatura, poderá acadar unha dimensión maior»

Aínda que descuberta na xornada do mércores, a escultura do Vákner quedou oficialmente inaugurada onte nesta maña de premios. Foron dous nenos os encargados de descubrir a placa: Xiana Pousa Pazos, alumna do colexio Agra do Muíño de Ames, autora do texto A Lenda que mereceu o primeiro premio na categoría de primaria; e Miguel Mosteyrín Osa, alumno do colexio Manuela Rial Mouzo de Cee, quen co seu traballo O Vákner logrou o primeiro posto na categoría de secundaria.

Antes deste momento solemne, presenciado por todos os presentes ao pé do monumento, Antón Pombo, xornalista, escritor e divulgador do fenómeno Vákner, ofreceu unhas palabras que contextualizaron todo este proxecto ao redor do que naquel simposio internacional de outubro do 2019, en Dumbría, se concluira que era un lobishome. Mártiros botou seis anos peregrinando por Europa, non era moi dado ao literario, así que a súa narración disto que viviu no Marco do Couto toma outra dimensión.

Falou Pombo doutros monstros ao pé do camiño que acabaron sendo todo un atractivo turístico. E, nese sentido, situou ao Vákner en tres encrucilladas. A primeira, a física, á que aludira xa o alcalde, José Manuel Pequeño, esa bifurcación do Camiño cara o fin do mundo. A segunda, a temporal. O encontro entre o peregrino e a besta foi no 1493, pouco despois de que a carabela Pinta chegase a Baiona coa nova da descuberta a América. Era o tránsito da Idade Media á Moderna: «O Vákner aparece pois a finais do medievo». Aquí, nunca comarca aínda afastada dos centros de decisión, en pleno eco da revolta irmandiña. A terceira das encrucilladas, a simbólica: o lobishome móvese entre a realidade e o mito. Foi o de onte, dixo, un día importante para o Camiño, convencido de que axiña o Vákner será o monumento máis retratado da Ruta: «O Vákner nace da terra pero no futuro, grazas á vosa literatura, poderá acadar aínda unha dimensión maior»

---

---

---