Adultos con boa pluma: os tres relatos gañadores do certame Territorio Vákner

La Voz e Radio Voz convocaron este ano, por vez primeira, o certame literario Territorio Vákner para adultos, co patrocinio do Concello de Dumbría. Con boa participación, o xurado seleccionou dez textos, dos cales hoxe se publican os tres que acadaron a maior puntuación, da autoría de Natalia Lema, Carme Toba e Juan Félix Neira. O Marco do Couto acolle hoxe, ás 11.00, a entrega de galardóns. A continuación, os relatos: 

O Vákner era unha muller

NATALIA LEMA OTERO [PRIMEIRO PREMIO]

«Xúlgame e senténciame, pero sempre estarei vivindo en ti». Charles Manson

A miña familia é unha longa estirpe de mulleres matriarcais que sostiveron o mundo e a súa prole coma fardos sobre as súas cabezas. Co seu esforzo titánico fixeron que unha pota de caldo vello rendese para hoxe, mañá e pasado. Cando as patacas xa non estaban, facían cocedura na auga do caldo, poñían os carolos vellos de pan e daban para papas. Así criaron os seus fillos en tempos de guerra, de carestía, cando nin os peitos daban leite da fame que había nas casas. Miñas avoas viron como os seus fillos morrían, chuchados polas pulgas, sen teren que levar á boca. Deixaron de comer elas mesmas con tal de non enterrar máis nenos a carón do cemiterio. Morreron de vellas, como castaños antigos sucados de engurras, moitas veces con roupa prestada a falta de teren unha mortalla de seu con que vestilas. Eran tan pobres que non tiñan nin peites para o cabelo e deixaban que a maraña se gardase nun pano negro e enloitado que gornecían sobre as súas cabezas.

Escoito estes días falar moito do Vákner nos medios de comunicación, o monstro que vagaba polas terras de Dumbría. Se eu contase todo o que sei, a miña lingua quedaría chea de escarnio. O Vákner non era un home de dous metros, cheo de pelo nin medio lobo. Non tiña dentes afiados que cortaban coma coitelas pasadas pola moa de fiar. Non, señores, non. Se eu contase o que sei, diría unicamente que o Vákner era unha muller.

Quen di que as grandes figuras homicidas como Jack o Destripador ou Colonial Parkway foron homes e non mulleres? Por que nunca asociamos a figura feminina co terror e a forza bruta? Direilles a razón: continuamos subestimando as mulleres como asasinas, como persoas tan intelixentes ou máis ca os seus contrarios.

Eu non quero afirmar a identidade do Vákner. Deus me libre. A pesares diso, se eu contase o que sei, habería investigadores que comezarían a tirar do fío. Todo o que teño na mente comezou cando tiña sete anos. Daquela, a avoa Lela comezou a ter pulmonía, encharcábanselle os pulmóns. Das últimas veces que a fora ver, meus pais deixáronme soa con ela unha tarde. Quedamos as dúas nun banquiño a carón do lume, vendo como saltaban faíscas da lareira e como os rachóns se consumían nunha combustión tan perfecta como acelerada. Avoíña contoume que, aínda que agora Eramos como os demais, houbo un tempo onde as nosas ancestras eran ben pobres, ademais de ser consideradas meigas no pobo. Había días nos que ían moer ao muíño e non lle deixaban quedar, volvendo apesaradas e sen alimento co pouco cereal que tiñan, sen moer. Aquelas mozas cheas e grosas quedaron fracas e cas costelas marcándose por debaixo dos refaixos.

A máis nova era moito máis valente e brava ca outra. Contoume que tivo un romance cun viaxante de Portugal e que el lle ensinou a facer xabón. Contan as malas linguas que os fardos eran feitos da graxa dos estranxeiros que morrían aforcados, pagando así as súas condenas. Nosa tataravoa tivo un encontro cun home que a abordou unha noite sen lúa nos camiños solitarios. Sacando unha navalla da enagua cravoulla con forza no pescozo, desangrándose coma un porco en tempos de novembro polo San Martiño.

Daquel día, saíu a primeira remesa de graxa para facer xabón. Converteu a desgraza e a xenreira aproveitándoa para si mesma. En canto estivo curado, recendía tan ben que ata as señoras da capital lle compraron na praza. Ninguén na casa ousou preguntar nada por medo ás respostas.

Cada vez, desaparecía máis xente na vila: xente de paso, comerciantes, mozas da mala vida e ata nenos que se metían no monte e nunca volvían ás súas casas. Contoume, miña avoíña querida, con aquela voz ronca que impoñía, que ao último viaxeiro que quixo matar doulle unha pancada polas costas. Quedou de xeonllos medio atordado. Cando lle quixo dar o golpe derradeiro, viu unha Cruz de Caravaca pendurada ao pescozo do que debía ser un monxe. Entendeu aquilo coma un sinal de que non podía continuar segando vidas e deixouno vivir.

Nunca souben se a avoa me contara aquel conto por contar ou se había verdade naquelas palabras. Morreu aos poucos días e só a volvín ver rodeada de coroas no velorio. Ás veces, penso que era unha trola. Como a nosa familia se pode acordar dun feito acaecido no SXV? Ao mesmo tempo, penso que, se as cantigas de amigo se coñecen ata os nosos días, todo é posible.

Nunca lle dixen nada a miña nai, quizais sexa un segredo a voces que todas as mulleres da familia debemos preservar. O legado que carrexamos ás costas.

Hai uns anos, cando reformei a casa dos avós e volvín ao pobo, atopei unha caixa comesta pola ácaros da madeira chea de debuxos feitos a man con coitelo ou navalla. Cando abrín a caixa, dentro había un taco de graxa envolto nun pano de liño suado. Pechei a caixa de inmediato para nunca volver abrila.

Quizais non era máis ca un recordatorio da nosa vergoña como familia. Algo que nos recorda a miseria que tivemos e a necesidade de gardar, como din os vellos, da risa para a chora.

Quen sabe.

No anllar de celmes

CARMEN TOBA TRILLO [segundo premio]

Un sorriso perfilaba os seus beizos ermos. Salpicaduras de ledicia e medo acubillábanse no seu peito non dando tregua a discernir entre emocións ou fame. Dentro, o Apóstolo. Esa figura espiritual que consideraba a súa derradeira opción. Constantes peregrinacións a consultas psiquiátricas déranlle na cabeza. Atrás deixara amplos diagnósticos médicos sen un historial convincente.

Saíra da súa Armenia natal rompendo coas ataduras que a ligaban a un compañeiro de vida que a usaba como antídoto para resolverlle os baleiros non resoltos dunha persoa tipicamente inmadura. Atrás deixara a muleta cotiá coa que sostiña aquel traballo mal remunerado. Por iso coidou que o camiño ía ser un bálsamo que lle limparía as feridas. Ou non. Pero alí estaba ela. Enteira, culta, formada. Tentando emerxer da súa desfeita emocional.

Por un intre preguntouse para que aqueles anos de estudos se tiña que rematar pregándolle ao santo unha solución ás súas fochancas mentais.

Dubidaba se a imaxe podería cumprir os pregos de tantas almas. Matinaba con que o dela sería unha petición de alento que caería sen retorno nun abismo espiritual.

Partira cara a eses lugares dos que tanto escoitara falar. Eses recantos de camiños serpeantes, prados atravesados por regatos, montes tapizados de verde, ríos e aldeas espalladas con recendo a vento fresco que adornaban un trazado efémero na súa mente de camiño á costa atlántica. Onde din que o ceo e a terra se funden co mar.

Música celta soaba nos seus oídos cando atravesaba terras dumbriesas. Unha lembranza agochada no baúl do seu maxín saíu errante para recordarlle aquelas lendas mitolóxicas que lle leran na pequena escola rural armenia. Mouras, meigas, lobos, demos, cidades asolagadas, castros e mámoas retumbaban na súa mente como espirais que ían cobrando forza canto máis avanzaba o camiño daquel recuncho máxico, xogando coa fantasía de que cobrasen certeza.

Un grupo de peregrinos apuraba os seus derradeiros pasos ata perderse no relento do serán. O solpor debuxou aquela paisaxe verde proxectando os seus derradeiros raios coloridos na capela das Neves cubríndoa cun aspecto férreo. Nare durmiu baixo o manto estelar.

Sentiu o alento de algo arrepiante ao seu redor. Unhas fauces cubertas dunha pelaxe negra cuxos ollos como laparadas de vidro movíanse dun lado ao outro con xeito delirante, cando unha poutada peluda rañoulle o pescozo mentres exhalaba bafos de furor e éxtase. Aquel animal abominábel ocupaba toda a superficie corpórea de Nare. Tan forte era a opresión no peito que non puido moverse cando eses dentes inmersos nun pozo negro lograron chantarlle a primeira trabada. Nese intre soubo que tiña que pelexar para liberarse. Con todas as súas forzas logrou afastar o animal cara a un lado, pero este volveu con máis ímpeto. Nese estado entre o sono e a vixilia esquivou esa cousa inmunda unha e outra vez ata que nalgún intre caeu rendida podendo ver, coas poucas forzas que lle quedaban, como ese animal se disipaba na néboa. Esmoreceu.

Un raio do sol bateulle no rostro. Alentou aliviadamente ao sentirse fóra daquel pesadelo. Se cadra, os fantasmas mentais volveran facerlle compaña na noite anterior. Mais esa dentada no brazo fíxolle decatarse de que aquilo fora real.

Atordada emprendeu de novo o camiño ata que o vento do norte lle indicou o mar. Sumida nos seus pensamentos lembrou aquela lenda dun lobo nesas terras. Non podía crelo. Sería o Vákner? Un calafrío subiulle polo corpo, pero seguiu andando cara aquel océano impoñente.

As rochas abruptas onde estaba asentado o santuario da Barca parecían estar esculpidas polos mesmos deuses. Divisaba aquelas ondas bravas que tecían mantos de encaixe facendo daquela paisaxe un mosaico espectacular. Unha sensación de liberación percorreulle o corpo cando albiscou a Pedra dos Cadrís. Con pasos mainos e fatigantes soltou os seus doridos ósos no chan pétreo. Respirou profundamente e deixou voar o seu maxín percibindo aquel balbordo do vento nos seus tímpanos abandonados ao pracer dese instante

Nun outeiro de Duio, unha cheminea fumeaba espallando no val un nubeiro de fume agrisado que se mesturaba coa néboa. Apurou os pasos. Unha vella vestida de negro cun feixe de leña no colo dispúñase a pechar a porta de poxigo, pero ao decatarse de Nare pousou o feixe no corredor. Achegou a media porta inferior e asentou os peitos no bordo dicíndolle:

—Traes fame?

—Moita, respondeu Nare.

Cun aceno acolledor, a vella deixou esvarar a porta no corredor ata abrila enteira e Nare entrou. Na pedra do lar as muxicas saltaban na larada de leña. Un arrecendo agradábel a verzas espertou en Nare unha sensación a fogar cando a velliña lle brindou unha cunca de caldo. Apartou a leña do anllar, acomodou unha manta e alí ao quente, Nare deu boa conta dese manxar. A vella non sacaba os ollos dela, mais deixouna comer a gusto. Cando rematou, a señora ollouna dicíndolle:

—A ti fixéronche algo para non verte feliz nunca. Quérente fundir. Verte soa e mal.

De seguido a vella sacou un ramallo de oliveira e mollándoo por veces na rapaza, oraba un ensalmo inintelixible ata que nunha pequena convulsión folguexou.

—Acouga! Iso foi o que che saquei. Colga esta figa no pescozo, cando a perdas significará que cumpriu a súa función. Agora durme.

Máis aliviada, Nare acubillouse a carón do lume. Ese anllar desa casa humilde espertou nela un feixe de celmes. E durmiu.

A subida cara á fin do mundo co Olimpo Celta de sentinela fíxoselle curta. Ollou entón aquel mar eterno cuxos raios do sol reflectían a inmensidade dese océano infinito. Ese recuncho da terra ao cal os romanos chamaron Finis Terrae. Nare sentiuse como un glaciar solitario mergullada nunha mestura de ceo, pedra e auga onde esa fin cobrou sentido. Acariñou o seu peito. A figa da vella non penduraba nel. Soubo entón que detrás dese infinito había algo inmutable. Que no sinxelo das cousas estaba sempre o auténtico.

Todo cobraba sentido cando se decatou de que endexamais camiñaría soa.

Capeluda das Neves

JUAN FÉLIX NEIRA pérez [terceiro premio]

Santa Margarida das Neves, capeluda de bondades, válenos contra o demo, facedor de maldades.

Cando a nai entrou no cuarto, había tempo que a rapaza comezara a convulsionar e a berrar. Desta volta a crise parecía máis grave. Enchoupada en suor, Bastianiña deu en vomitar unha masa viscosa que ameazaba con afogala, pois non era quen de erguerse do camastro. Mentres Basilisa rezaba, o pai intentaba acariñala. Pero todo era en van. Fóra de si, alombaba o corpo como se recibise puñadas nas costas.

Pedro saíu correndo cara a reitoral. O val do Fragoso describía un triángulo case perfecto en suave pendente, creando unha explosión de verdor dunha fermosura indescritible, porque o río Salas mantiña sempre vivo o edénico tapiz. No alto, preto do camiño real que conducía á vila de Ceán, elevaba a espadana a capela de Santa Margarida, coa súa fonte milagreira e as ruínas do que disque fora un hospitaliño para os peregrinos ao Santo Cristo da Areosa. O pai atopouno na taberna xogando aos naipes. Era don Calistro Formoso home de boa planta, rozando os corenta e de prematura calvicie.

—Don Calistro… A rapaza…! —balbuciu nervioso, cun fío de esperanza na voz, como se aquel home puidese aliviar as súas angurias—. Toleou, don Calistro... Outra vez toleounos!

O crego mirou o aflixido pai con aqueles ollos pequenos e afundidos en concas de profundidade abisal, baixo mestas cellas, todo eclipsado pola orella dereita, unha diminuta e amorfa protuberancia, como unha masa que non chegara a formarse. A gargallada, augardentosa, foi inmisericorde: «A vosa filla o que necesita son unhas boas labazadas e máis doutrina, da casa e da igrexa… E pensaredes que os curas temos a variña máxica para as doenzas do corpo? Esas sonche cousas de médicos, Pedro».

—Se a vise, don Calistro, dá peniña, encolle o corazón -os ollos acuosos de pena do pai fronte aos ollos acuosos de augardente do outro.

Basilisa recibiuno aliviada: «Don Calistro! Bendito sexa Deus e Santa Margarida!». Baixo a roupa transparentábase a anatomía do busto, un corpo en flor. O tecido permitía adiviñar os turxentes peitos. El mirouna inquisitorial: «E ese sangue? Non se tería mancado a rapaza e por iso choraba? Para isto molestades?».

—Sangue...? Que sangue...? —respondeu ela, ruborizada. Os ollos del quedaran presos no corpo da virxinal rapaza que, malia o seu estatismo, parecía a punto eclosionar, tal era a enerxía que gardaba no interior. De camiño á casa, xa noite, ía el pensando no corpo e no sangue. Non precisamente nos de Cristo. E intentando conciliar o sono, os recordos amoreábanse no maxín e impedíanlle descansar para o día seguinte, o da gran romería, na que se estrearía a nova imaxe.

O tío Elouterio amosáralle os camiños de El-Señor a Calistriño. Apenas nada recordaba da nai, morta cando el tiña só catro anos, e que fora dunha beleza inusitada por aqueles lares. Morrera arrastrada polo rueiro en procura de auxilio mentres se desangraba por varias puñaladas no baixo ventre, na soidade da noite. A Asunción atopárona coa primeira luz da mañá. Por se as criminais feridas fosen poucas, veu caer enriba do enreixado do cruceiro, e alí quedou cravada, desangrándose aínda máis. Un dos ferros atravesáralle a gorxa, e unha punta pugnaba por saír pola meixela. A malfadada muller caera nunha postura imposible, case axeonllada, cos ollos estupefactos cara á cruz e nun baño de sangue cristalizado pola xeada. O irmán mandou a un canteiro inmortalizar o tráxico suceso: Aquí al pie de la cruz, inocente y piadosa, cayó mi hermana querida, rumbo a la región gloriosa. Gravolo Eleuterio Canosa, Rector de Umbrosa. Año del Señor de 1888. O asasino disque fora un vagabundo de camiño ao Santo Cristo, o mesmo individuo que, entolecido pola bebedela, mallara noutra moza uns días antes, preto do Hospitaliño.

Moitas lembranzas quedaran das vivencias co tío, pero ningunha coma aquela que agora evocaba. Nunca lle deixara contemplar o espectáculo abertamente, pero si quedar na sancristía, desde onde se oía todo. As primeiras veces, sentaba alí á espera de que rematase, pero co tempo a curiosidade pedíalle máis. Achegábase á porta e, sen ser visto, conseguía enxergar parte do ritual. Nunca esquecería a ferocidade daquela capeluda -así as chamaba o tío-, que bramaba como se a esnaquizasen; a violencia dos seus movementos deixárana espida de cintura para arriba. Cravou os ollos nel, que permanecían atónitos na penumbra da porta entreaberta. Nun momento de suprema enerxía, de enerxía sobrenatural, conseguiu desprenderse dos que a agarraban e lanzouse contra o rapaz. Todo foi moi rápido: enriba del, abaneábanlle vivaces os peitos, ameazantes as puntas diamantinas dos pezóns. Antes de que a quitasen de alí, xa ela lle arrancara dunha dentada a orella. E logo fíxose o silencio, como se a fera famenta quedase saciada. O tío fixo as primeiras curas e as complicacións posteriores agravaron a desfeita. O máis parecido a unha orella podre: «Calistriño o da orella podre».

Horas antes os oficiais do mestre Rodeiro depositaran no carro de Roque da Casanova a prezada mercadoría. O mestre escultor rexeitara encargarse do traslado, pois por aqueles camiños a integridade da peza non estaba garantida, máxime tendo en conta que estaban ese ano inzados de xentes de malvivir e facinerosos que aproveitaban a escusa de viaxaren desde Santiago ao Santo Cristo para delinquir.

Cando coas primeiras raiolas Roque entrou no campo da ermida, explotou un rumor entusiasta. Nunca tal emoción sentira: el era o portador do obxecto máis prezado da parroquia, capaz de concitar un concorde sentimento de unidade. Ao erguer a imaxe de entre a palla, as xentes de Vixiantes enmudeceron, extasiadas polas vivas cores da túnica e do manto, estupefactas ante o severo rostro da virxinal rapaza, quen con viveza pisaba co pé o dragón prendido cunha cadea. Un monstro híbrido, metade home metade serpe. Un monstro de ollos pequerrechos e afundidos en concas abisais parapetadas tras mestas cellas, cunha orella amorfa. A gargallada do xentío foi inmisericorde.

---

---

---