O martes fóisenos esa voz que explorou o infinito, consagrada co primeiro Premio Nacional de Poesía que recibiu a nosa lingua e que soubo quecernos con palabras perfumadas, ousadas, rebeldes, de denuncia, de compromiso, de ética e de estética, sublimes, vizosas…, con esa carga de inmediatez vital da que falaba I. Calvino, que non se pode finxir, que se sente.
Se os frechazos e os amores platónicos existen realmente, o meu con Manuel Álvarez Torneiro foi algo semellante. O achado deste poeta rigorosamente humano levoume á súa poesía, que foi un descubrimento prodixioso, coma quen dá cun filón inesgotable de beleza con infinitos ángulos.
Foi dar de súpeto cun campo ateigado de outonos, de mazás, de auga de manancial, por veces espida coma fonte primeiriza, que sabe a trigo, a chuvias fortuítas, a suor leñosa, a terra tersa, a fame selectiva, a certa espiña, a campos sementados de espadas...
Sabía de Manuel como xornalista de La Voz de Galicia, pero non coincidimos nunca ata a entrega dos Premios Xerais de 1992. Que sorte cadrar con el naquela fileira! Xusto con el, que non se prodigou na conquista dos escaparates! Ambos os dous levabamos un prato na man. Debeu ser o primeiro ano no que se comezou a manifestar dalgún xeito que a crise tamén bate na edición, e tocaba servirse cadaquén, buscar sitio por onde se podía, de pé… Eu enchín o meu prato coas súas palabras.
Axiña tiven nas miñas mans o seu Fértil corpo do soño. «A Carmen», e eu fun Carmen, esa persoa a quen o poeta lle ten dedicado tantos libros. Recibino en novembro de 1992, unha mañá na que, totalmente entregada, esquecín ata ir mercar para xantar… Había naquela poesía unha atmosfera emotiva que me envolvía. O caso foi que ao rematar non me apetecía facer nada, só seguir sentada a escoitar silencios (un «orgasmo cerebral», diría el). Foi coma beber auga dun manancial e, canta máis auga bebía, máis sede me entraba.
E viñeron máis libros: As voces consagradas, Rigorosamente humano, Luz de facer memoria, Campo segado, Os reinos do fulgor, Memoria dun silencio, unha sorte de manual de instrucións para expresarse con profundidade, beleza, orixinalidade e elegancia contaxiosas.
Aos 50 anos comezou a publicar, mais négome a admitir que fose un poeta serodio, pois nin todos os que publican ringleiras cortadas son poetas nin os poetas que tardan en publicar deixaron de facer versos. Manuel, cónstame, facía versos dende antes dos 20 anos. Só comezou a publicar de maneira continuada, cando a memoria fermentada comezou a rebordar coma unha enchente. Grazas a ese fulgor, gocei tamén de Restauración dos días, As doazóns do incendio, Setembro Stradivarius... E viñeron as cartas manuscritas e o afecto.
E, falando de cartas, a mesma caligrafía de Manuel é un poema. Aínda teño fresca na memoria cando me chegou un sobre con Os ángulos da brasa no interior, e xa «queimaba» por fóra. O meu fillo fora recoller o paquete: «Aquí hai un sobre que trae unha letra desas que xa non se ven, parece un bordado…». De certo ata a caligrafía de Torneiro semella unha puntilla de Camariñas. É coma se a forza das súas palabras, a beleza dos seus versos, traspasase o espazo etéreo das sensacións para mostrar plástica esa forza, esa beleza.
E iso fóra, no envoltorio. Imaxinen no interior.
Gardo canta carta, canta felicitación de Nadal, canta nota recibín, por precavida, porque sei que as súas palabras sempre me din cando as preciso. Como vou tirar con tarxetas coma esta? «Que ames, que vivas, que soñes». As apertas das súas dedicatorias son ledas coma ríos e fortes coma carballas. Hoxe, na despedida -aínda véndonos fisicamente pouco-, éncheseme a boca ao dicirlles que fun amiga de Manuel, e que se trata dunha amizade forte coma unha vella ponte romana, construída con palabras verdadeiras, con admiración sincera, con gratitude imperecedoira por todo canto me leva dado.
Unha boa homenaxe será deixar que os seus versos nos golpeen no peito para sentir, como de nenos sentiamos os foguetes das festas, unha mestura de dor e gozo; escoitarmos a música que vai canda eles. Bebámolos como beben as andoriñas, deténdonos de cando en vez para erguer a cabeza e mirar lonxe, para mirar dentro... Escoitemos a súa voz, aínda que soe máis rouca e elexíaca ca nunca. Deixémonos levar por esa ollada libre de imposicións, sen máis métrica que a da melodía que leva dentro, o talento. No seu alpendre de outono atoparemos cancións que son acubillo, ascuas que namoran, latexos sublimes. O seu pulso cansou de vivir, mais eu son quen de ver un poldro desbocado que cabalga polo prado dos versos. Os seus ángulos saben agora a testamento vital, a despedida na que cabe toda unha vida, todas as vidas, mesmo a miña. Na Coruña despedirémolo este xoves.
Desculpen que, guiándome por un dos versos de Campo segado, deixase «que o amor tome a palabra».
