CRÓNICAS DO PASADO | Esa aula, por casualidades da vida, é onde desenvolvo o meu quefacer profesional
22 abr 2023 . Actualizado a las 05:00 h.De todas as fotografías antigas relacionadas coa Fundación Fernando Blanco que se conservaron, e que se foron recompilando ao longo dos anos, quizais a que ilustra este artigo sexa, para min, a máis especial de todas elas.
Especial, en primeiro lugar, por que na antiga Escola das Nenas da Fundación eu, con tan só cinco anos, dei os primeiros pasos na miña formación educativa.
Na miña aldea, en Lires, aínda que había casa da escola, daquela non estaba en funcionamento, e o primeiro contacto coas letras e cos números acontecía en primeiro de EXB nalgún dos colexios de Cee, no meu caso no Eugenio López.
Nesa época, meu pai exercía de taxista na vila e, como viña tódolos días á parada, puiden asistir un ano ao que daquela daban en chamar «parvulitos». Apenas lembro nada da aula, do mestre ou dos compañeiros, pero si teño gravada na memoria o que sempre me dicía meu pai cada vez que me deixaba, a primeira hora da mañá, na porta da escola: «Cando remates, se non estou, vai para Casa Lado e espera a que chegue». E así facía. E alí recollíame a señora Gliceria, a cal, para que non me aburrise mentres non chegaba meu pai dalgunha viaxe, deixábame xogar co que para min era o trebello máis fascinante co que podía enredar: a balanza que tiñan na tenda. A señora Gliceria, toda bondade, e esa balanza, forman parte indisoluble dunha das primeiras e máis fermosas lembranzas que teño da miña nenez.
Especial tamén por que esa aula, por casualidades da vida, converteuse no lugar onde desenvolvo, dende hai tempo, o meu quefacer profesional como técnico do Museo Fernando Blanco. Traspasar cada día a porta de entrada é para min como realizar unha viaxe no tempo ao Cee da miña infancia, a un Cee que pouco ten que ver coa vila de hoxe en día: por suposto non había hospital, nin casa da cultura nin centro comercial; a casa do Concello ocupaba o edificio onde logo estivo establecida a Escola de Música, nun dos extremos da actual Praza da Constitución; as festas da Xunqueira celebrábanse na Alameda e, sobre todo, a auga da ría aloumiñaba as casas da vila, auga que, os que asistiamos á Escola, ollabamos engaiolados dende o patio cando saiamos ao recreo.
E especial, sobre todo e por enriba de todo, polo que esta fotografía significa. Foi realizada polo casa coruñesa Photo Art, nun momento, 1917, no que a educación no rural era case unha utopía, moito máis para as mulleres, e impensable cos avanzados medios cos que contaba a entidade que sostiña a escola e mailo instituto. O seu fundador, Fernando Blanco de Lema, ademais de xeneroso coa vila que o veu nacer, foi un visionario, xa que nas súas últimas vontades dispuxo que o ensino debía ser gratuíto, pois era plenamente consciente que de pouco valería dotar á vila cunhas modernas instalacións educativas se houbera que pagar para asistir a elas. A gran maioría desas nenas, fillas de familias moi humildes, non estarían aí sentadas se os seus proxenitores tivesen que custealos seus estudos debido a que, neses duros tempos, as prioridades eran outras ben diferentes ás da actualidade.
Baixo a tutela de Guadalupe Pueyo, mestra titular, e de Carmen Fernández, mestra auxiliar, matriculáronse nese curso (1917-1918), 91 alumnas de moi diversas idades. Áurea Trillo, Asunción Trasmonte, Pastora Caamaño, Ana Nemiña, Claudina Canosa, Pilar Rama, Encarnación Cambeiro ou Teresa Chouza eran os nomes dalgunhas delas.
Dicía Steve McCurry, fotoxornalista estadounidense mundialmente coñecido por ser o autor da foto dunha nena afgá aparecida na National Geographic en 1985, que se sabes esperar, a xente esquecerase da cámara e entón a súa alma sairá á luz. E difícil que esas nenas se abstraesen da máquina fotográfica porque facer unha foto, hai máis dun século, era todo un acontecemento, pero abofé que o fotógrafo logrou que os olliños e a alma de todas e cada unha delas brillase nese breve instante dentro da escola.