Sospechan del estrago de un posible dolmen en Brantuas

Patricia Blanco
P. Blanco CARBALLO / LA VOZ

CARBALLO

ANA GARCIA

El amontonamiento de piedras será visitado hoy por los participantes en la jornada «Megalitismo na Costa da Morte»

08 oct 2022 . Actualizado a las 05:00 h.

El hallazgo de un «amoreamento de pedras, algunha con pinta de ortostato dun dolmen» en Brantuas, Ponteceso, en la ladera del monte do Faro, ha llevado en los últimos días a pensar en la posibilidad de estar ante una nueva mámoa, destruida, un dolmen de pequeño tamaño o tal vez una cista. «Hai unha grande pedra de disposición horizontal e arriba pedras labradas, están xusto debaixo do espazo dunha liña de alta tensión. A sorte foi que estivese a finca desbrozada, o cal nos permitiu ese avistamento», cuenta el docente y divulgador malpicán Xosé Manuel Varela, que ese día, preparando la Xornada Megalitismo na Costa da Morte prevista para hoy, iba acompañado por el divulgador local Gabriel Varela Pose: «O que queremos é dalo a coñecer para que nos digan o que é», dice este último, aludiendo a la «curiosa» disposición de las piedras.

Los dólmenes han tenido distintas evoluciones y, hacia el final del megalitismo, fueron bajando de tamaño hasta convertirse casi en cistas, por lo que, de ser algo arqueológico, se situaría en el final de esa etapa y comienzo de la Edad de Bronce, reflexiona Varela. Pero eso es solo una posibilidad, y se necesitarían estudios de expertos para confirmarlo. En ello incide la arqueóloga Puri Soto, quien mediante fotografías fue puesta en conocimiento del hallazgo. «É moi comprometido a partir de fotos e sen inspección ocular tratar de facer un comentario cabal. Nesa zona hai unha necrópole megalítica moi nutrida, con máis dunha ducia de mámoas, e non moi lonxe unha estación de petróglifos. Non serían raros novos achados, o contexto é idóneo, pero dar unha explicación sen ver o lugar non é posible», traslada.

«Traballo antrópico»

Será hoy, en la sesión de la tarde, y dentro de esa Xornada de megalitismo, cuando los participantes tomen parte en una ruta que los llevará, entre otros destinos, a este punto, que Gabriel Varela ubica un poco por encima de la finca O Costán. Supondrá una oportunidad para compartir conocimientos y apreciaciones al respecto, desde la formación de cada uno: «De momento non podemos dicir que esteamos ante unha nova mámoa. Tal vez o que si saia mañá [por hoy] é a necesidade de que a Dirección Xeral [de Patrimonio] encargue un estudo sobre esas pedras. Iso si podería ser posible, porque volvo dicir, o lugar é propicio. Teño ilusión por velo», confiesa Soto, que en todo caso, observando mediante imágenes las «laxas recortadas, manipuladas», asevera que «o único que podo establecer polo de agora é que efectivamente aí hai un traballo humano, antrópico, laxas que saíron dalgún lado». Podría ser una mámoa destruida, o algún elemento similar, podría, pero también podrían las piedras ser otra cosa: «Coincide que están nunha zona de roza continua pola servidume de liñas aéreas e ben pode ser que estivesen esparexidas por aí e se recollesen e acumulasen nese punto, porque fosen restos de ortostatos e outras mámoas destruídas. A maior parte das mámoas desa nécrópole teñen burato de espóleo. Normalmente as pedras espoleadas xa non están ou están tiradas polo lugar, é frecuente». Al cruzar una necrópolis de mámoas, las rozas se deberían haber hecho con control arqueólogico, por lo que tal vez algún documento en Patrimonio puede echar luz sobre el tema, si bien todavía no ha sido posible saber si es así. Incide Puri, de otro lado, en la importancia de «darlle pulo ao Parque do Megalitismo da Costa da Morte»: «Merece reclamar a atención das Administracións, iso si é indubidable».

El monte do Faro es rico en elementos etnográficos y vinculados a su ermita. También en viejos caminos, como el real que iba a Corme, y primitivas corredoiras, por lo que de confirmarse un nuevo hallazgo sería un plus para la zona, no lejos de O Roncudo y su conjunto de petroglifos. «Se temos un presente é porque tivemos un pasado», reflexiona Gabriel sobre la importancia de darle valor. Él tiene una finca con una mámoa, y se ha esforzado por mantenerla libre de vegetación, ejemplo que para Xosé Manuel debería cundir en el resto, incluso con jornadas de voluntariado.

La Xornada programada para hoy

Cuándo y dónde. Hoy, en la sede de la Fundación Eduardo Pondal (O Couto, Ponteceso). La mañana será de intervenciones teóricas: se pueden seguir en directo a través de los canales digitales del Concello pontecesán. Para la tarde se reservará una salida de campo.

Quién promueve. Organiza el Centro de Formación e Recursos (A Coruña), con la colaboración de Concello de Ponteceso, Fundación Pondal, Instituto de Estudos Bergantiñáns, Semescom, entidad Insua de Viastela y asociación cultural Nosa Señora do Faro.

La mañana y sus intervencions. Apertura de la nueva exposición Antas da Costa da Morte, del Semescom (11.00). Bienvenida a cargo del presidente de la Fundación Pondal (11.15). Miguel Anxo Mato abordará la huella megalítica en la poética de Pondal (11.20). Después, intervenciones desde las 11.40 de divulgadores del megalitismo: Xosé María Lema (Antas da Costa da Morte), Ana María Romero Masiá (O dolmen de Dombate), José Antonio Castro (O Chan da Embarrada), Xosé Manuel Varela (A necrópole de Filgueira), Evaristo Domínguez (Megalitismo en Carballo e Zas), Puri Soto (O Marco da Anta), Celtia Rodríguez (O Fuso da Moura), Tania Carreira (Andando entre dolmens), Juan Félix Neira (Tres mámoas sen catalogar en Ponteceso) y Antonio Fernández (Megalitismo y fotografía). A las 13.30, coloquio.

Ruta por la tarde. Con Suso Lista y Gabriel Varela Pose, desde las 16.00. A las 18.00, cierre de jornada.