El muxián relata la miserable infancia de la posguerra y un desarrollo vital labrado a base de mucho esfuerzo
28 sep 2019 . Actualizado a las 05:00 h.De existir los trajes de neopreno cuando él empezó está convencido de que hoy «moitos compañeiros e bos amigos» seguirían vivos. Pero no los había, como tampoco había apenas de comer, aparte de pescado, cuando al percebeiro muxián Ramón Vilela Ferrío, Moncho do Pesco, que ahora tiene 68 años, le tocó vivir la mísera infancia de la posguerra en una aldea litoral de la Costa da Morte.
«Criámonos alí na beira da praia de Nemiña nunha caseta de casqueiros [las tablas de peor calidad]. Éramos nove irmáns pero tres xa morreron de pequeniños da miseria que había. No inverno, para pasar o frío, íamos para unha casiña que tiñamos no lugar de Vilachán. Alí si que tíñamos tres ou catro porcos e unhas galiñas. Era moi duro para todos, pero nas casas dos labradores de comer aínda había. Nós vivíamos do peixe, pero daquela tampouco valía nada. Ía cun burro vendelo polas aldeas: maragotas, pintos, agullas... que era o nós collíamos cunha chalaniña pequena e unhas vetas ou uns trasmallos, que tampouco tiñamos outra cousa. As sardiñas probabámolas ao mellor un día que se achegaba por alí un barco e o peixe, pois igual vendía así un lote del por seis pesetas e máis un anaco de pan. Faciamos ese cambio», relata Vilela, como quien pinta un cuadro en el que se resume toda una época que te marca para siempre. A él, por ejemplo, le supuso «aborrecer o peixe» y que ni siquiera pruebe los percebes a los que ha dedicado toda la vida. «Eu quería mellor un caldiño», dice.
Empezó con 11 años y sin medios. «Íamos a peito de todo, cun pantalón curto, unhas zapatillas de goma que había de aquela. unha raspa e, se acaso, unha chaqueta de augas que, como caeses ao mar, ías para o fondo. Vai moita xente alá, eu mesmo estiven a punto de ir para o outro lado máis dunha vez. Estou aquí de milagre, porque non sei que santo sería o que lle tocou de estar alí aqueles días. Son cousas nas que non queres pensar moito, porque o feito, feito está. Eu téñolle máis medo á estrada, por exemplo, que ao mar. Levei sustos grandes e perdín moitos compañeiros. É u perigo que está aí, pero tamén morría xente noutros oficios. Cando eres novo abusas un pouco das forzas e a experiencia, o ver o que lle pasou a outros, é o que che vai ensinando. O tempo pon a cada un no seu sitio, como se soe dicir. Eu agora sei onde e como por o pé en cada pedra de toda esta costa e tamén da de Fisterra, a onde fun aos percebes uns 20 anos», explica.
Unos percebes que, en sus comienzos, empezaban a llegar a las mesas más refinadas de Santiago y A Coruña, pero que no siempre tenían salida, ni tampoco unos precios para darle estabilidad a una familia. «No mes de xaneiro moitas veces íamos a eles e non había quen os comprase, tirabámolos nas leiras para estercar», cuenta Vilela, que acabó dirigiendo la agrupación local desde antes que existiese como tal prácticamente hasta que se jubiló con 65 años, hace ahora tres.
La jubilación no fue precisamente un camino de rosas. Pasó de «estar todo o día de un lado para outro, de non ter parada» a verse apartado de su vida de siempre y cayó en una depresión de la que le ha costado mucho recuperarse. «É unha enfermidade do demo. Nunca sabemos o que vale a saúde -eu tiven moita, moitos anos- ata que che falta», cuenta el muxián que, cuando se retiró era el más veterano de Galicia en el oficio y, aún hoy, aunque va mucho menos que antes, resulta difícil encontrar a alguien en toda la Costa da Morte con su habilidad para pescar lubinas con caña.
Vilela, como el mismo detalla, vivió tiempos duros, pero también grandes alegrías. «Ás pedras estoulle moi agradecido. Non quería que os meus fillos fosen aos percebes, sempre quixen unha vida mellor para eles, pero nunca se me pasou pola que cabeza que puidesen ir á universidade ata que chegou o momento», señala el hoy orgulloso padre y abuelo, que tiene un hijo profesor de matemáticas y otra, licenciada en Económicas y portavoz del PP en su pueblo.
Incluso en el sector vio sus mejores años y también el cierto declive por el que atraviesa actualmente. «Nós viñamos dunha situación tan mala, que ao primeiro todo era ilusión. Chegamos a ser a segunda agrupación de Galicia e ter unha renda de cinco millóns de pesetas que, non é algo estable, pero, sabéndose organizar e aforrar de cando hai para cando non, daban para vivir ben. Agora xa o vén feito e vai aos percebes o que non ten moito outro sitio para onde ir. Os novos prefiren un traballiño cun soldo fixo a final de mes», añade el muxián, para quien es «unha verdadeira pena que a xente teña que marchar para fóra cando o mar é tan rico e, a unha pequena oportunidade que lle deas, xa está producindo». Lamenta que no se aprovechase la experiencia del Prestige para establecer un verdadero sistema de vedas y meter en la cabeza de todos que «os percebes non teñen patas» y se los dejas un día los podrás coger otro. Siempre que se cuide el recurso porque «tampouco podes ir tirando cos cartos pola estrada e esperar que non chos collan», concluye.
«Criámonos nunha caseta de casqueiros en Nemiña, eramos 9 e 3 morreron da miseria que había»
«Os percebes no mes de xaneiro íamos a eles e tírabámolos nas leiras para estercar»
«Ás pedras estoulle moi agradecido, nunca pensei que os meus fillos puidesen ir á universidade»