Ramón Romar: «Escribo para revivir os ancestros»

X. Ameixeiras / L. Rey / P. Blanco CARBALLO / LA VOZ

CARBALLO

BASILIO BELLO

Oriundo de Fornelos, publica una segunda parte de la obra con la que empezó a recuperar la historia local

14 ago 2019 . Actualizado a las 05:00 h.

«Hai moitas cousas que non se recordan e que non fai falta recordalas, pero iso si, hai que dicir que existiron», reflexiona Ramón Romar López. Oriundo de Fornelos, en Baio, acaba de publicar Ancestros y vivencias II, una segunda parte para el libro Ancestros y vivencias. Cuenta el autor que todo empezó en su día porque él sabía «que era descendente do vinculeiro do val». Quería «matizar» todo lo que había encontrado sobre él y esa fue una de las razones que lo animó a investigar. La segunda, el tener conocimiento de un hombre al que llamaban «tío Pepe de Romar», del que todos hablaban y sabían, menos él: «Resultou que era o tío de meu avó [...]. O apelido Romar é moi escaso na zona. Fun buscando e buscando ata que descubrín que era dunha aldea pequena, Berdoias». Tuvo la ayuda de Xosé María Lema y así pudo ver que, ya en los registros del libro de bautizos del 1602, aparece este apellido: «O traballo foi longo, pasei moitos días investigando».

La disculpa, como dice, fue tirar del hilo familiar, pero acabó dando luz a unas obras mucho más amplias y que van más allá de eso: es la historia de todo Fornelos, de cada casa, también con muchas referencias a Baio. Para ello se ha valido de registros de bautizos o información eclesiástica que se remonta hasta el siglo XVII, así como de archivos históricos oficiales -algunos datos figuran en el catastro del Marqués de la Ensenada- y actuales. La propia historia de Ramón es merecedora de interés: «A xente maior adorábame de pequeno, porque era un enclenque e dáballe pena», ríe. Sufrió problemas de asma y los pulmones le funcionaban a un 30 %, así que tuvo que emplearse a fondo, con muchos ejercicios, para ir saliendo adelante. Su vida también pasó por Madrid, pero Fornelos siguió muy presente y él en la localidad.

Los vecinos le brindaron su colaboración para que Romar pudiese ahondar en las vivencias: «Non houbo problema por ensinarme as escrituras [...]. Algúns papeis non valían, algúns puiden fotocopialos e outros incluso puiden quedar con eles. Fíxenlle entrevistas a case todos os veciños e, preguntándome sobre o vinculeiro, dicíanme seis ou sete datos que xa sabía, pero se cadra engadían un», rememora. Los antepasados son denominadores comunes en las dos obras de Ramón, pero en esta segunda da cabida a asuntos sociológicos e históricos, mostrando conocimientos de la vida del rural. «Para o meu entender, a historia do labrador non a pode contar calquera. Tena que contar un fillo de labrador, porque lla contaron, e porque bebeu desa fonte. Eu fun un deles», comenta.

Las mujeres

Ramón deja entrever en sus líneas una gran preocupación por la vida de las mujeres de entonces, sobre todo de las madres solteras. Hay en su escrita un tono reivindicativo: «Aquilo era unha catástrofe». Además de su situación en la sociedad, la Iglesia añadía más pesar: «Eu puiden ver que en Baio apareceron dous fillos abandonados, suponse que de nai solteira, e ao cura non se lle ocorreu outra cousa que poñerlle Ventura [...]. Antigamente os que poñían nome aos bautizados eran os padriños. O máis triste era o que ocorría noutros lugares, que lles poñían Silvestre». De Ancestros y vivencias llegó a entregar Romar hasta 360 ejemplares, tan solo con una promoción oral de la obra y con los vecinos de Fornelos. Del segundo tomo ya llevaba dispensados en las últimas semanas más de un centenar, y sin contar las distribuciones en Baio. Incide, por ejemplo, en cuestiones como los testamentos en los que se dejaban gran parte de los bienes para oficios después de muerto: «Os que facían testamento non eran todos, os pobres non o facían».

El tío Pepe

«Escribín os libros para revivir os ancestros. Con todo fun facendo a árbore xenealóxica. Os meus fillos dixéronme que transmitía [...]. Despois de moito tempo dándolle voltas fixen para cada irmán un libro en fotocopias», rememora el autor. Aquel tío Pepe del que hablaba al principio fue la clave para tirar más de la madeja y acabar narrando la historia local: «Comenteille a meu pai que me falara del [...]. A historia de como marchou para Portugal dende aquí a pé, descalzo, cun calzón. Non levaba máis que un saco cun bolo feito no lar. El tiña a intención de marchar para o Brasil porque tiña familia alí, pero daquela en España non se podía partir para o Brasil. Estivo no Porto traballando ata que conseguiu arrancar para o Brasil. Alí chegou a ter unha fortuna: unha fábrica de xamón, unha de velas, un ultramarinos [...]. Estaba solteiro e cando lle morreron os pais entroulle a morriña e volveu para España cunha cantidade importante de diñeiro. Aquí comprou a casa e terreos». Historias que, gracias a Romar, no caerán en el olvido.