«Nos primeiros compases da primeira escena ponse en evidencia un desenvolvemento exquisito. Asistimos a un partido de primeira división»
17 oct 2017 . Actualizado a las 05:00 h.Tamén eu estaba alí, de pé, aplaudindo a rabiar, como todo o teatro. E asegúrovos que non teño o corpo fácil para erguer nestas ocasións. Curiosa a casualidade que o día de éxito deste Incendios (que así se chama a obra), foi un día negro para Galicia enteira pola gravidade dos lumes prendidos. Un furacán que, contra todo prognóstico, en lugar de tirar para América, vén cara nós. E trae a calor e o vento. Supoño que, de todo isto, Nuria Espert non ten a culpa.
Nos primeiros compases da primeira escena, ponse en evidencia un desenvolvemento exquisito. Unha voz clara, forte e ben vocalizada, sen apenas afectación, así fala o señor notario (José Luís Alcobendas). Como se fose un primeiro aviso de que asistimos a un partido de primeira división, no campo deste recinto de Cultura. Estade atentos, porque isto é teatro en serio.
O escenario non é brillante, pero enseguida nos imos decatar de que é moi funcional. A iluminación, perfecta; e a música, estupenda. Pero o máis destacado é o elenco de actores e actrices que acompañan a Nuria Espert. Un pouco mellores eles que elas (salvando, claro está, á Ilustre Dama do Teatro). A peza vai durar tres horas, con descanso. Tres horas de fantasía e fascinación que pasan como un sopro cativo de aire morno.
O texto, o tema, é unha tremebunda historia de guerras, de incestos, de cariños, de ruindade, de asasinatos, de amores, de pais e fillos. Unha traxedia profunda, que nin os gregos a farían tal. Vannos contando a historia desta familia, desde un lugar indeterminado do mundo árabe. Unha muller, profesora de matemáticas, e o seu irmán, boxeador, asisten a unha cita co notario pola herdanza que lles deixa a súa nai, agora morta. Aí comeza a narración dos feitos. Gústame a interpretación do notario, a quen lle podería quedar o alcume de «por supuesto, por supuesto», e que máis tarde o veremos facendo doutros personaxes, de xeito case irrecoñecible. Moi ben, moi crible e moi correcta a súa dicción. E aínda me gustou máis o que fai de Simón, un dos irmáns. A súa primeira intervención pareceume, simplemente, xenial. Tamén fai outros papeis, e tamén sabe cambiar o rexistro. Máis onde quedamos todos abraiados, é cando aparece Nuria Espert. O seu saber das táboas ponse de inmediato sobre a mesa. É un pracer escoitala. Os seus monólogos son, sen máis, engaiolantes.
Os diálogos transcorren con manifesta axilidade, o que dá pé a que non apreciemos o paso do tempo. O magnífico director, que é Mario Gas, ten trucos de abondo para evidenciar un teatro de primeira liña. Tomade como exemplo o recurso de representar simultaneamente dúas escenas a modo de presentación dos irmáns: unha clase de matemáticas para Jeanne (Candela Serrat), a carón dun adestramento de boxeo, para Simón (Carlos Martos). Máis antagónicas non podían ser. Como eles mesmos. Outra que me lembro, e que me impresionou, foi a transición temporal do enterro da avoa (Jihane) ao da nai (Nawal): cun simple cambio de vestimenta e un móbil. Sorprendentemente elegante.
No fío da historia conmóvennos cos horrores da guerra, a impotencia dunha muller mergullada nun ambiente de homes hostís, crueis, furiosos e animalizados. A relación, dura relación, entre nai e fillos, que ao comezo se amosa fría e descarnada, mentres que imos descubrindo, pouco a pouco, a enorme cantidade de amor que hai aí.
Bela e emotiva tamén, a escena de Fahim, coido que o actor é Alberto Iglesias que, apenas recoñecible, fai de coidador da escola: o que non tirou os nenos, recentemente nados, os da muller que canta (fermoso calificativo, por certo) ao río. Como fixera con tantos outros antes.
O Teatro é maxia. Maxia das palabras que nos envolven e conmoven. Maxia das imaxes, que nos cegan. Maxia das emocións, dos silencios... Maxia da presenza de Nuria Espert, que coas súas palabras transpórtannos a outro ceo. A enorme dignidade da gran dama do teatro impresiona. Como impresionan as súas tristes palabras: «As mulleres da nosa familia, estamos atrapadas na ira... Hai que romper ese fío!», elixida por min, como frase de mostra, de tantas outras atinadas que pronuncia ao longo da función.
As emocións
Se cadra o que menos me gustou da obra foi ese drama tan visceral e extremo, que parece manipular os nosos sentimentos (un dos obxectivos das traxedias). E non me gusta sentirme manipulado. Coido que non era necesario, pero en fin: ben seguro que moita xente chorou.
Final estético, en perfecta consonancia coa grandeza da obra: todos eles ao abeiro dun plástico para non mollarse, calados, serios e mirando para nós.
Non me queda espazo para seguir cantando loas, porque hai máis. Nunca vira o patio de butacas aplaudindo todos de pé, como desta vez. Merecidamente. Vai ser difícil de superar. Eu, afortunadamente, estaba alí.