As cousas do mar non se contan na terra. A miña palabra queda no peito. Explicarme non sei...», dixo o Machín de Muxía. Así principia a listaxe de gratitudes coa que remata a fascinante narración de historias que Xurxo Souto intitulou Contos do mar de Irlanda (Xerais, 2014). E as persoas que amamos o mar temos que lle dar os nosos parabéns e o noso agradecemento a Xurxo Souto por contárnolas dun xeito delicioso.
Estruturado en tres partes: Ribeira, Unha marea no Gran Sol e No outro lado do espello, son ducias de historias, que rebordan o anecdotario, por máis que algunhas delas a nós «terrícolas» nos parezan incribles. Mariñeiros de toda a costa galega, quer da banda do atlántico, quer da banda do cantábrico, convértense co enmalle do propio Xurxo Souto en narración coral e vivenciada destes contos do salitre. E non se trata de facer heroes, porque como ben afirma Xurxo, os naufraxios do mar as máis das veces revelan as inexistentes condicións de seguranza marítima na súa vida laboral. Heroes ou non, as súas historias teñen moito de epopeas.
Mariñeiros
Nesta anotación reducirei o amplo abano dos «sucedidos» aos que protagonizan os mariñeiros da Costa da Morte. Velaí os relatos do poeta mariñeiro de Cee, Xosé Iglesias, autor do poemario Transfusión oceánica (Caldeirón, 2014), de quen se reproduce a xeito de limiar o poema que lle dá título a ese libro, mais tamén é importante a súa achega nos capítulos Alén do gran Sol e Castelao en Galway; de Xosé María, Razo, en Aviso para navegantes; de Santiago García Abelenda, Ponteceso, en Grandes embarques do mar de Irlanda; de Xosé Carrillo, Malpica, en Unha noite na Viúva, que narra a fuxida dos cenetistas nun barco canda a guerra; de Tono de Pito, Malpica, en Nordestazo, que na coda nos fala dun barco gransoleiro chamado Eduardo Pondal; de Pilocha Suárez Carril, Ponte do Porto, en Ictioloxía emocional; de Serafín Mourelle, Corme, en Poesía atlántica e noutros relatos de maneira máis tanxencial; de Selina Otero, Malpica, en Dos gaiteiros do mar; de Pepe Periscal, Malpica, en Apresamento; de Pía e Suso, en O avó de Pía de Corcubión ou de Belarmino Trillo, A Ponte do Porto, en Dos portos do Oeste.
Canda eles aparecen outros personaxes secundarios tamén da Costa da Morte que sería prolixo enumerar, entre os que salientan o home dos contos, o finado Carlos Díaz O?Xestal, o pintor e poeta vencellado a Malpica, Urbano Lugrís, ou o poeta fisterrán Alexandre Nerium (cabo doutros poetas como Eduardo Pondal, Antón Avilés de Taramancos, Uxío Novoneyra, Manuel María, Lois Pereiro, Claudio Rodríguez Fer, Manuel Rivas ou Martín Veiga, o noiés enraizado na cidade irlandesa de Cork).
Por se aínda non fose dabondo, entre a bibliografía de Libros que mollan estes lances figura a excelente novela de aventuras de Xosé María Lema Suárez, Costa do Solpor (Xerais, 2013); aínda aparece como inédito, pois saíu pouco despois, Transfusión oceánica (Caldeirón, 2014), de Xosé Iglesias.
E, finalmente, outro inédito que ben sería que non o fose, o singular Naquela cociña con xardín e tamén con vistas ao mar, no que Pía Lago rememora os moitos anos que a súa familia rexeitou a casa de xantares en As Hortensias, de Corcubión, que nós sempre coñecimos popularmente como o Camping de Corcubión, porque tamén existiu unha zona de acampamento á beira, hoxe substituída por apartamentos. Unha historia na que sobrancea o seu avó Benigno Lago.
E como saudaría Xurxo Souto: Medre o mar! Saúde e Oceáno!