O autor laxense tamén poetizou outros sinistros, coma o do «Serpent»
10 jun 2014 . Actualizado a las 07:00 h.Ao fío da investigación do escritor Rafael Lema que nos trouxo a boa nova do posible achado do lugar do enterramento dos náufragos do mercante City of Agra, cómpre lembrar como este suceso inspirou a poesía de Antón Zapata García (Laxe, 1886 - Bos Aires, 1953). O poema intitulado O afogado do ?City Agra? non foi compilado no seu único libro, A Roseira da Soidade (1954, e non 1953 como se adoita dicir), un volume póstumo que Zapata non puido ollar polo seu falecemento semanas antes de que saíse do prelo, aínda que o epistolario demostra a súa participación até o máis mínimo detalle na edición.
O texto está recollido no apartado II.2.2. Poemas dispersos (publicados en revistas e xornais) da nosa Tese de Doutoramento A poesía galega de Antón Zapata García. Edición e Estudo e aparecera no Galicia, Federación de Sociedades Gallegas, Bos Aires, nº1157, 30 de setembro de 1951, sendo un dos últimos poemas que publicou, coa dedicatoria: «Para ALFREDO BALTAR, / pol-o outo amor que lle tén / ao Mar e ao Idioma Galegos». Aparece datado polo autor: «Bós Aires, Setembro de 1951».
O afogado do ?City Agra? é un longo poema narrativo que narra outra historia dun naufraxio nun temporal, xa no primeiro verso di: «Houbera mar de fondo a sete mares». Polo título e polos versos sabemos que se trata do City Agra (Agra é unha cidade da India, na que se atopa o mausoleo do Taj Mahal, naquela altura aínda era colonia inglesa), mercante británico que embarrancou nos baixos de Camelle, cando o pai do autor era carabineiro. Ben sabido é que o naufraxio foi un suceso verídico, polo que tamén debe ser certo que o poeta debeu acompañar a seu pai na procura do cadáver dun afogado deste barco que deixaran «uns pescos de Fisterra» ao morrerlles a bordo por hipotermia despois de o rescatar do mar. Quedou esquecido en Laxe, como sinala o poema na derradeira estrofa.
O baixo Canesudo
O 3 de febreiro de 1897 produciuse no baixo Canesudo ou Negro, á entrada da enseada de Arou, o naufraxio do barco inglés City of Agra, cando navegaba con carga xeral desde os portos de Glasgow e Liverpool con destino a Calcuta para mercar elefantes, tigres, rinocerontes, serpes e outros animais para os zoos londinenses. Da tripulación (capitán e 71 tripulantes ingleses e indios malabares) faleceron 29 persoas.
Moitos mariñeiros da localidade próxima de Camelle recibiron da corona inglesa unha medalla coa inscrición «For Gallantry and Humanity. 3 february 1897» polo heroico salvamento de moitos dos náufragos. A compañía de Salvamentos fixo doazón da campá do barco á igrexa do Espíritu Santo de Camelle e nela figura a inscrición «City of Agra». Cfr. Baña Heim [1980: 31-56]. E Campos Calvo-Sotelo [2002: 392-408], ?El «City of Agra»: A la búsqueda de animales salvajes para el zoo de Londres?, que data o naufraxio un día antes, o 2 de febreiro de 1897, corrixe a cifra de vítimas, 33 mortos (9 europeos e 24 indios), sinala outra inscrición nas medallas «For Gallantry and Humanity. Regina Britanicum» e fala dunha semana de naufraxios en Arou e Camelle, pois uns días despois ían ao fondo o noruegués Standard e o inglés Daylight. E iso que nesta altura xa funcionaba o novo faro de Cabo Vilán, que substituía o vello aínda en funcionamento cando o naufraxio do Serpent, que tamén poetizou Antón Zapata García.
O afogado do «City Agra»
(I) Houbera mar de fondo a sete mares / con forte nordesía, espenuxado, / pois derrubóu valados e petriles / e ás lanchas fixo anacos. //Nos baixos de Camelle, o ?City Agra? / -un trasatrán ingrés embretemado-, / atopara unha foxa verdenegra, / no fondo, antre os algazos. // Fuxiran, dende a vaga, catro días, / e inda couceaba o mar, rebranquexando / coma se lle ferveran sulfataras / ou escumas do Facho... // Non se vían pandorcas nin pardelas, / aros, piras, petreles nin mascatos... / ¡Tan soio os corvoransos e gaivotas / berraban seus presagos!... //
(II) Do posto dos gardiáns carabiñeiros / meu pai tiña o comando, / anque soio sortéabanse por regra, / de nuite, no despacho: // Poucas vesces as praias de Soesto, / de Traba e Laxe, ollaron / as parellas dos máusers e capotes, / e os ros, avesullando... // Soiamentes, nas noites moi sereas / do meiguicento vrao, / rebrilaban as bocas dos fusiles / cal vagalumes tráxicos... // Con temporal, a costa defendíase / cós tombos, a poutazos, / contra quen pretendera algún alixo, / seu vixilar bulrando... //
(III) -Vas vir comigo, deica ao Preguntoiro / que hai un home afogado- / eisí, nomáis, moi séreo, meu pai díxome, / meus ollos fixo ollando... // -Antre o Carreiro e a posta devandita, / arrentes d-un valado / -engadía meu pai, medindo as verbas-, / paresce que o deixaron // uns pescos de Fisterra, que correron / o temporal do sábado / deica a Malpica, e, dempóis, de volta, / recolleron o náufrago; // mais, axiña, morréuselles abordo / por non poder quental-o: / ¡non tiñan cobertores, pan, nin lume, / nin un pouco de caldo!... // Esta mañán, cando ía abril-a porta, / alcontréi ises datos, /moi mal escritos, n-un papel d-estraza / que puxeron por baixo... // Haste de vir comigo -repetía- / moi logo hemos topal-o, / porque é preto o lugar, que ben coñeces, / e son sinxels os datos... // E alá fomos os dous, falando d-el-o, / aluburando o paso / pol-o camiño estreito d-unhas hortas / que dinlle: ?Agra de Abaixo?. //
(IV) Sóbor das hirtas pedras do sendeiro / que bordexa ao peirao, / de súpeto, atopámol-o difunto / de azues ollos cándidos, // que, quizabes, tal ves, ficaban ríxidos / por mor de algún espanto, / ou a espera do ausilio miragroso / de deuses iñorados... // Vestía pantalón azul mariño; / era roxo, penllado; / tiña posto o chaleque salvavidas, / e os pés tiña descalzos. // Uns fondos arrabuños nas meixelas / -¡parescían sangrando!-, / relembraban ás unllas dos canouros, / os cans do mar alarbios... // -¡Probe mozo!- ollándoo, tristemente, / meu pai dixo, moi baixo, / namentres que a congoxa me afogaba / e os ollos se mollaron... // Despóis... despóis... a procisión das xentes / do rexo porto artábrico: / Todo o povo pasóu a ollal-o morto... / houbo choros... salaios... //
(V) N-un alpendre, dadentro de unha cerca / -¡eu vin-o, meu coitado!-, / os médicos da vila, o probe corpo / lle abriron, xa abüado... // Como tiña tatuaxe tod-ó peito / e, no médeo, un triángolo, / non quixo darlle o crego cristián terra... / ¡e n-un horto enterráron-o!... // Do CONSULADO ingrés xamáis se soubo / que algún viñese a ollal-o... / ¡Probiños, os coitados mariñeiros!... / ¡¡¡-Probes, os afogados!!!... //.
O afogado do «City Agra» é un longo poema narrativo