A gran amizade de Pondal e Rosalía

luis giadás PATRÓN DA FUNDACIÓN PONDAL

CARBALLO

Os poetas, de idades parellas, amosaron un gran aprecio mutuo nas cartas que intercambiaron ao longo dos anos

06 feb 2013 . Actualizado a las 07:00 h.

Eduardo María González Pondal Abente e María Rosalía Rita de Castro eran dunha idade parella: el nacera en 1835 e ela en 1837. Coincidiron no compostelán patio do desamortizado convento agostiño da Cerca, daquela Liceo da Xuventude, onde despuntaría ela coma actriz afeccionada e el como poeta novato. A amizade común reforzaríase polo esposo dela, Manuel Antonio Martínez Murguía, alentador da obra de ambos creadores do Rexurdimento.

crónica histórica

Refachos das desfeitas borrascas daquela Costa do Pranto (como a definiría Pondal, á par do máis coñecido alcume de Costa da Morte) chegarían ata a sensibilidade de Rosalía. Non en van, A Choíña, unha campesiña laxense, criadora de Alexandra, a primoxénita de Murguía e Rosalía, distráea das súas tristuras cos seus contos e cancións rexionais.

Visita a Muxía

En setembro de 1853, na compaña de Eduarda, irmá do Bardo, visita Muxía con ocasión da romaría da Barca, que tan vivamente reflectiría nun soado poema. Caen ámbalas dúas enfermas do tifo, coidadas polo seu anfitrión, o médico Leandro Abente Chans, tío do poeta por liña materna e avó doutro senlleiro creador: Gonzalo López Abente. Rosalía consegue saír adiante, non así Eduarda Pondal, cuxa morte golpeará tanto nos Abente -bautizarán como Eduarda a outra filla de Leandro, futura esposa de José Valdés Díaz, herdeiro da Casa Pondal-, como na mesma Rosalía, que lle dedicaría a súa irónica alegación feminista Carta a Eduarda.

Do aprecio íntimo entre o noso Bardo bergantiñán e a Cantora do Sar, dá exemplo unha carta, hoxe perdida, na que, segundo Amado Ricón, Eduardo confíalle a Rosalía a tradución que está a realizar de Giambattista Casti, poeta anticlerical e crego libertino italiano do século XVIII, ¡algo que non era para confesar a moitas mulleres da época!

Rosalía interésase pola biografía de Francisco Antonio Mourelle de la Rúa e sabe que Eduardo é sobriño bisneto deste almirante cormelán, por parte da nai, Ángela Fernanda Abente Chans. En outubro de 1863, Pondal despide a Murguía na Coruña prometéndolle investigar sobre o asunto.

Meu dito e meu feito, un recadeiro a pé percorrerá a distancia entre Ponteceso e Santiago para levarlle a Rosalía, nun sobre, a cobizada biografía. Aproveita Eduardo -en carta datada o 31 de marzo de 1864- para pedirlle a Rosalía o paradoiro madrileño exacto de Murguía (que buligaba moito dun enderezo a outro), xa que quere enviarlle o deseño da ponte do Ceso e «do monumento céltico» (¿será a Pedra da Serpe de Gondomil?) Pondal remitiríalle, en carta posterior, a Murguía un bocexo dos seis arcos da ponte, que aínda conservamos.

Intercambio de loanzas

Proseguindo a lectura desta correspondencia do 31 de marzo, Eduardo gaba Cantares Gallegos, publicado o ano anterior, resaltando: «Por lo que a mí toca, doy a usted el primer lugar entre los jóvenes gallegos que se dedican a la literatura y también entre la mayor parte de los hombres que en nuestro país se dedican a ella. Si está pues buena y curada de sus antiguos males, trabaje y nos dé a leer buenas cosas». Remata a misiva o Bardo desexando que Murguía lle faga compaña parte daquel verán: «Pasearíamos por estas playas del mar, que convidan a la tranquilidad y a la salud. Si Dios quiere». Un rogo que se repetiría en posteriores cartas, ao longo dos anos.

Na resposta dunha Rosalía renovada polas augas do balneario de Caldas de Reis (onde coincidira con Pondal en paseos e, como definiría este, «críticoconversaciones» sobre os bañistas), datada o 6 de abril de 1864, ademais de agradecerlle o envío da biografía de Mourelle, constitúe un cumprido para o Bardo: «Usted sí que debía dedicarse formalmente a hacer algo original pues, como le he dicho siempre, sus versos son los que me hacen sentir más de cuantos en Galicia se escriben, no pueden dejar de impresionar porque encierran ese sentimiento escogido que vibra en el corazón y que solo se encuentra en el que ha nacido verdaderamente poeta. Por esto, me atrevería a aconsejarle que, permitiéndoselo su salud, mejor que traducir en verso, hiciese cosas originales. En tanto tenga fuego en el corazón, trabaje usted para alcanzar gloria y demostrar a las gentes que esta pobre tierra que se llama Galicia también tiene poetas pues por lo de ahora en este punto nos encontramos flojos».