A palmeira de Ribeira

Olegario Sampedro BUZÓN DEL LECTOR

RIBEIRA

18 jul 2020 . Actualizado a las 13:55 h.

Sendo mozo pasei unha longa tempada en Portomarín, ese pobo lucense que nos anos 60 fora asolagado como consecuencia da construción dun embalse no Miño. No verán, cando as augas do río diminuíran, como resulta, do fondo do encoro emerxeron impoñentes, coma un exvoto de cera que rexeita derreterse, as ruínas fantasmais daquela vila inmolada. Porén, o verdadeiramente arrepiante foi contemplar como os vellos habitantes daquel pobo baixaban para percorrer paseniñamente, como unha sorte de Santa Compaña, os restos do esqueleto do que fora o seu propio fogar e o dos seus devanceiros. Aquelas visitas encarnaban o patente e desesperado afán dos seus antigos poboadores de non renunciar á súa lexítima memoria e identidade colectiva, usurpadas á forza e amoucadas para sempre no fondo do pantano.

Portomarín é un dramático exemplo que constata que o mantemento do legado herdado a través da memoria colectiva é un constructo psicoemocional imprescindible tanto para forxar a identidade persoal como para activar a pertenza afectiva e efectiva á comunidade. Esa é a razón pola que as sociedades máis cultivadas, e polo tanto civilizadas, insisten en conservar e preservar os seus referentes evocadores como valiosos bens patrimoniais: espazos, lugares, construcións, paisaxes...

Persoalmente non me molesta cumprir anos; non me sinto máis vello porque a miña data de nacemento fique cada día un pouco máis lonxe. Sen embargo, si advirto que envellezo un anaco cada vez que desaparece un destes referentes. Morro un pouco cando unha paisaxe da nosa contorna é devastada ignominiosamente para sempre. Engúrraseme a alma cando a costa é impunemente deshonrada con innecesarias toneladas de espurio formigón. Achícaseme o alento cando elementos arquitectónicos simbólicos das nosas vilas son alegre e arbitrariamente destruídos.

É por iso polo que me mortifica a pena cando me decato de que xa non haberá máis agostos nos que os meus pés volten a sentir a abrasadora temperatura da area da praia de Colomer. É por iso polo que me apouco cando penso que nunca máis poderei chimparme ao mar dende a rampla onde esmorecía o vello monte Alaitz. É por iso polo que non ansío ter hora de volta dende que non existen reloxos coa magnificencia que mostraba o do vello concello. E é por iso polo que estes días quedei sen folgos de tanto maldicir ese insecto invasor, o picudo, que cometeu a infame ousadía de abater unha das últimas e máis emblemáticas iconas de Ribeira: a palmeira central da Praza do Concello.

Pero quizais, se cavilamos un intre, non sería atolado considerar que por estes lares galaicos debemos de gozar de certa pulsión destrutora, coma o picudo. Pode que así se explique a nosa hercúlea propensión a destruír, suprimir, aniquilar, derrubar, rachar, borrar, talar, asolagar, abater...

Da miña avoa Carmen de Blas, modista, herdei un precepto: Antes de cortar, hai que medir dúas veces. Tal vez este vello adagio das costureiras podería ser un precepto ético e estético que actuase como un eficaz contraveleno para esa alma de picudo que semella levarmos dentro. Teño a esperanza de que este antídoto xurda pronto efecto e evite vernos obrigados a visitar, como en Portomarín, o cadáver da nosas propias vilas para poder rememoralas.