Uns cubiños de mármore rosa e branco evidencian un posible asentamento na vila
29 ene 2022 . Actualizado a las 05:00 h.Cacheando por unhas notas sobre achados antigos na comarca do Barbanza, atopamos unha referencia curiosa: resulta que o cóengo, historiador e arqueólogo don Antonio López Ferreiro (1837-1910), mestre de Arqueoloxía Sagrada e que, xunto con José María Labín Cabello e dous operarios, foi o primeiro que escavou na Seo compostelá á procura dos restos do apóstolo Santiago. Sería en 1879, e logo de varias xornadas nocturnas de escavación, cando deron cos restos óseos atribuídos ao Apóstolo e aos seus discípulos Atanasio e Teodoro que, a pesar de estar baixo a protección do cardeal Payá i Rico, chegoulle a causar algún desgusto; a pesar diso, e grazas aos descubrimentos, o papa León XIII promulgará en 1884 a bula Deus Onmipotens confirmando a autenticidade das reliquias do apóstolo Santiago o Maior.
Centrando o tema, López Ferreiro foi un infatigable investigador cunha obra amplísima, entre a que se atopa Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela (1898). No tomo I recolle unha referencia á localización dunhas teselas dun mosaico en Portosín: «Aún hemos podido recoger algunos cubitos de marmol rosa y blanco con algunos trozos de argamasa, en la fábrica de salazón que en dicho puerto posee D. Félix Roig y Poch». Probablemente, o propietario era Félix Roig Portals, fillo de José Roig y Poch, unha errata que hoxe sabemos grazas aos traballos que publicou recentemente Santiago Llovo sobre os fomentadores cataláns; o que non hai dúbida é que o cóengo chegou a recoller as teselas (cubitos) de mármore que todo indica formaban parte dun mosaico, se temos en conta que, xa uns anos antes, Manuel Martínez Murguía (1888) sinalara a existencia do mesmo.
A fábrica e almacén de salga está a un tiro de pedra da igrexa de San Sadurniño de Goiáns, lugar no que se atopan os restos dun sartego aparecido en xuño de 1992 durante a remodelación do interior da igrexa, que estaba reutilizado como lousa de pavimento. Trátase dunha placa de mármore branca decorada e con campo epigráfico en distinto estado de conservación que dificulta a súa interpretación. Algún especialista ten apuntado que a procedencia da peza é do norte de Italia, de arredor da primeira metade do século V d. C., o que pon de relevo a existencia dun dominus cun alto poder económico e, seguramente, social e político. Unido a isto, no contorno téñense recuperado restos de tégulas e algúns anacos de cerámicas romanas de alta calidade, amais da localización dalgún outro elemento significativo.
Resumindo: as evidencias dispoñibles son indicios suficientes para asegurar que na zona se ergueu un posible asentamento romano que dispuña nada menos que dun mosaico, e o propietario tiña posibles como para facerse cun sartego procedente das costas italianas. Algúns autores consideran que se trata dunha villa a mare, igual que podía ser a villa de Centroña (Pontedeume), Noville (Mugardos) ou Toralla (Vigo). Sexa como for, hoxe este espazo non ten o recoñecemento arqueolóxico que merece; desafortunadamente non consta como protexido no catálogo do instrumento urbanístico en vigor aprobado en 2016 como xacemento arqueolóxico.