Diálogo imaxinario cun dos mellores coñecedores da nosa comarca
02 oct 2012 . Actualizado a las 20:59 h.O diálogo cos mortos é unha vella tradición na literatura occidental, que tivo os seus máis ilustres representantes en Luciano, e xa no século XVII en Fontenelle. Non dubidaron en facer coincidir en amable conversación a seres históricos que non viviran no mesmo tempo. O francés fixo dialogar a Paracelso con Molière, a Solimán con Julieta de Gonzaga. Tamén Quevedo dicía que falaba cos amigos mortos cando lía os clásicos. Bayón foi un clásico do xornalismo galego do século XX e un dos mellores coñecedores da comarca, na que se estableceu cando a guerra civil e na que faleceu.
-Por que o Barbanza, don Carlos?
-O Barbanza é fontanar de deuses, de ventos, de bestas cimarronas; e ó poñente ábrese o Atlántico, mar tenebroso, sima onde se afundiron os nosos devanceiros e onde o sol morre cada día a súa morte e resurrección.
-Que é Galicia para vostede?
-Una etnia fortemente particularizada e o mesmo que cada home ten o seu deus singular e persoal, a súa maneira individual de sentir a chuvia, o mesmo lle pasa a cada pobo.
-Vostede percorreu todo o Barbanza, traballou en Ribeira, pero viviu en Xuño. Como era a súa aldea?
-A miña aldea é unha terra humanizada, unha terra de pinos, millos, campás, lagoas e mortos. Nela nácese embebido dunha atmosfera telúrica, vital e cultural que levamos tatuada na alma, como un río que leva os alisios das beiras. Imos do barro ó espírito, case sen transición, pois a lama segue nas nosas pálpebras. Por iso estamos capacitados para o asombro, a milagrería e o misterio. E cando a historia non enche a nosa imaxinación, imos buscar o mito, para satisfacer a nosa propensión ó máxico e ó supersticioso, ás ánimas e ós espíritos vagabundos, ó pannaturalismo e á saudade.
-Moitos anos de xornalismo en castelán, dende 1957 a 2003 déronlle un prestixio na prensa galega e española. E o galego?
-Tamén escribín en galego en revistas como Encrucillada ou Luces de Galiza, nun galego que garda o equilibrio entre o culto e o popular. Tamén a poesía a cultivei en galego, pero case non me atrevín a publicala. Xa nalgún lado deixei escrito que «a nosa lingua témola para cristalizar, interpretar e conter, con verbas singulares, o que somos como cultura e historia. Ó seu través Deus olla a circulación do noso sangue e o rumor do noso tempo histórico».
-Vale pois a lingua galega para todos os temas?
-Sempre pensei que si. Un dos feitos que máis me impresionou foi a tradución que fixo Casado Nieto, do que se cumpre o seu primeiro centenario, da Biblia e non dubidei en escribir: «¡Que ben sona a palabra de Deus no galego! Ó través dela Deus sentirá os nosos anceios e ese longo océano da nosa saudade, e calibrará o Pórtico da Gloria, os mosteiros, as ribeiras do Lérez, os pazos das paisaxes do Ulla, o barroco das negras sombras... Cada lingua é unha antena de Deus, da que se vale para escoitar o tránsito da historia».
-E a vida, que é a vida?
-Pirandello dicía que a vida era un saco e que hai que enchelo. Procurei facer isto toda a miña vida e enchín o saco de ganas de vivir, de amor por Galicia e polas súas cousas, de pracer no medio da natureza, de lecturas, de vida. Xa o deixei escrito: «lin moito, vivín moito, sufrín, gocei, pensei, arrebateime. Con só abrir as fiestras da miña casa atópome co esplendor xeolóxico e ecolóxico da Barbanza, alí, na beira da panorámica, encóntrome tamén co templo da miña aldea e co adro do seu camposanto. De cotío ando as corredoiras, matinando cada vez máis no tempo, na morte, dándolle volta ás lembranzas que deixo, ó seu destino cando eu xa sexa unha moreíña de manzanillas. Iso é a vida: o home non é unha paixón inútil, e o porvir do home é o home».
-Que autores citaría como fundamentais?
-Na miña formación intelectual, sen dúbida, Ortega y Gasset, ó que dediquei moitas horas de meditación e ó que citei de continuo. Rosalía é demasiado escura para min, gustei máis de Valle, mais tamén Max Jacob, Claudel, Antonio Machado, Goethe, Bukowski, Otero Pedrayo, Borges, pero tamén me interesei por Sartre, Arrabal ou Pessoa. Seguín con atención tanto a literatura galega como a literatura española e na miña biblioteca son moitos os autores, moitos os libros.
-Foi vostede un crente relixioso, mais algo atípico?
-Fun sempre un procurador de Deus, que o atopaba e perdía, que o descubría nas mazás, nas xestas ou nas herbas. Supoño que todas as crenzas, cada unha das que un ten, son unha maraña de sinxelas, senlleiras e persoais vivencias e esperanzas. «Coido que o Deus ha de ser así, e non o tremendismo, o xigantismo teolóxico ou escolástico. Deus non é o tremor da terra, nin o furacán que zoa, senón a brisa que pasa. Aquela mesma brisa que arrolaba os plátanos baixo os que Sócrates falaba co pobo». Sempre tiven o desexo de saber con que eu resucitaría, con que Galicia e con que Deus, e debo confesar que como o Marqués de Bradomín, «son feo, católico e sentimental».
ILUSTRACIÓN LEANDRO