Corren tempos de pensar e facer no estudo-xardín que Xaquín Chaves cultiva en Ribadumia
17 mar 2021 . Actualizado a las 05:00 h.Hai 21 anos, nun recanto de Lois (Ribadumia) medraba un de tantos montes, pequeno, bravo e desordenado, ao seu xeito. A man de Xaquín Chaves (Vilaxoán, 1959) converteu aquel lugar, pegado á súa infancia, nunha paisaxe propia. Un espazo con tres niveis, de axardinamento, bosque escuro e froiteiras, no que se integra coma prolongación, probablemente tamén coma síntese, un estudo para o traballo e a investigación plástica. Orientado cara á luz da mañá, non é difícil captar unha atmosfera de limpeza que, sempre de xeito cambiante, impregna cada unha das súas obras. «A xardinaría é unha das teimas que me quedan, a colocación de calquera árbore ten un sentido, mesmo afectivo. Arredor de catro puntos vas organizando todo. Con riqueza, pero non con disparidade, que me horroriza», explica o pintor arousán.
Aquí pasou Chaves boa parte do confinamento. Tempo de reflexionar e facer, sen máis imposición que a de retomar perspectivas que o barullo e a présa acaban adiando coa súa impertinencia. Deste tempo xorden dúas obras que encarnan os marcos entre os que se move a súa heterodoxia. Así, a súa vocación pola interpretación da paisaxe, enriquecida polos estudos de bioloxía e o gusto pola botánica e a arte oriental, fornece un bambusal, un terreo poboado de cana de bambú, trazado en tinta sobre papel de gran formato. «Tentei fundirme co intimismo que agroma entre o que estás facendo, o que escoitas, o que tes na cabeza e o que tes na man». A canción da terra de Gustav Mahler, a poesía da dinastía Tang, a pedra pequena en versos de León Felipe, condénsanse aí. «Toda a beleza que hai no humilde, á que non prestamos moita atención e tantas veces pasa desapercibida. E unha faena que tiña gañas de enfrontar, un exercicio practicamente monocromo no que é fundamental soster un ritmo homoxéneo. Fuxín do tópico das follas e do panorámico para meterme dentro do bosque e darlle un diferente encadre».
Os inicios de Chaves atópanse nunha figuración expresionista que, co paso do tempo, foi dando paso a un expresionismo abstracto cuxo retroceso presentouse en forma de «desexo de aniquilar o pasado». Aquel pulo de paisaxe sobreviviu nos apuntes, nos cadernos de debuxo e, sobre todo, na ollada. «Ata que hai vinte anos comecei a reconsideralo dunha maneira máis seria e importante». Non hai razón para renunciar, porque Chaves sigue crendo na loita pola abstracción: «Considero que é unha obra máis aberta, e prefiro traballar con ese baleiro, con esa nada que impide que as certezas nos esmaguen».
Neste outro polo, que reclama do ollo que mira un esforzo de significación sen que lle sexa todo dado, sitúase Loaira, a segunda peza que enmarca o traballo destes meses. «É tamén unha obra de gran formato, executada en pouco tempo. Unha rentrée na abstracción, unha peza sinfónica, máis minimalista e orgánica, no sentido de que está moi vinculada ao vivo; unha obra de certo carácter poético e caleidoscópico, determinada pola atmosfera, aínda que non era esa a idea orixinal». Loaira remite a un termo orixinario do Courel, que denota as raiolas de luz que se filtran no bosque ou entre as nubes. Hai algo neste lenzo impoñente que semella procurar a esencialidade, e Chaves aborda de bo grado a reflexión neste plano: «Coñecín moito a Carlos Oroza e sempre me chamou esa aura indescifrable dunha poesía moi difícil de traducir, un pouco chamánica, esa porción súa de terra gris do norte. Linguaxe pura. É moi complexo chegar a iso».
Unha chamada ao repregue e ao cultivo dun terreo alimentado do criterio propio, fronte o ruído caótico que esixe atención permanente sen fondura e caracteriza esta esfera nosa de sobreinformación virtual, tan sobrada de trampas. A conversa continúa cara ao deserto que devora unha Galicia sen a andamiaxe precisa para sustentar un mercado artístico san ou aos modelos alleos que caen sobre nós sen xastre nin medida. A luz sigue percorrendo a paisaxe que Chaves se deu a si mesmo. E un pouco a todos.