O escritor cambadés dou nome a un establecemento que durante medio século encheu os pupitres de libros de texto e os estantes das casas de novela e poesía. Ramón e Tita retíranse e non hai relevo
11 nov 2022 . Actualizado a las 22:05 h.Cambados perde un clásico do pequeno comercio. Pecha a libraría Ramón Cabanillas por xubilación dos seus propietarios, Ramón Domínguez e Tita Pintos, e vai ser difícil que alguén lle dea unha segunda vida, que no seu caso sería a terceira. A libraría xa tiña a súa historia cando o matrimonio decidiu coller o traspaso do negocio alá polo ano 1987. Desde 1974 ocupaba unha esquina na avenida de Galicia que era de visita obrigada para os nenos de Cambados cando en setembro empezaba a curso. O momento de ir comprar os libros vivíase como un acontecemento; os manuais de Santillana e Edelvives acumulábanse en columnas e había unha trasfega por fóra do mostrador para facerse cos cadernos, bolígrafos, gomas de borrar e demais material escolar.
A Ramón e a Tita aínda lles tocou vivir naquel vórtice un tempo, primeiro durante dous anos na libraría orixinal e logo no flamante local que abriron a poucos metros de alí, na rúa Hospital. Aquel moderno establecemento de espazos abertos e luminoso causou impacto nos cambadeses, acostumados ás angosturas das librerías Orensana e Carro que eran as outras dúas que había naquel momento no pobo.
Foron «anos moi bos» para o negocio, conta Ramón, ata que co cambio de século empezou a languidecer. A puntilla púxoa a crise do 2008, que coma noutros moitos sectores, marcou un antes e un despois. «Antes, coa campaña do curso sacabas beneficios para todo o ano». Hoxe apenas se mercan libros de texto, porque úsanse moito menos en clase e porque, os que fan falta, distribúenos os propios centros de ensino. Agora estúdase diante dunha pantalla de ordenador ou co móbil, por internet, e o de pasar páxinas queda para as lecturas obrigatorias de lingua e literatura.
O declive do papel tamén se percibe, e moito, nas vendas de prensa e de revistas. Poucos son, e case todos teñen canas, os que seguen indo a diario a polo xornal, e é con esta clientela fiel coa que se crearon lazos de complicidade, e ata de amizade, que algúns van botar en falta. «E nós tamén», apunta Moncho.
O 30 de novembro porán fin a unha etapa de 35 anos na que un mariño mercante de profesión acabou converténdose en libreiro. Nunca o imaxinou, pero a vida dá estas voltas. Cun fillo en camiño o de andar a traballar polos mares do mundo non parecía a mellor opción e así foi como o matrimonio decidiu embarcarse na aventura dos libros, e cos libros veu o resto.
A libraría Ramón Cabanillas tivo moito que ver na creación do premio do mesmo nome que se concede desde hai dezanove anos en Cambados. A primeira premiada, María Victoria Moreno, abriu o camiño a Xesús Alonso Montero, Fina Casalderrei, Miguel Anxo Fernández, Ramón Caride e outros nomes máis ligados á cultura local como os de Luís Rei, Adela Leiro, Maribel Iglesias ou Manuel Núñez.
O premio naceu como homenaxe ao autor nado na vila e para recoñecer a aquelas persoas que traballan a prol das letras galegas e da obra de Cabanillas en particular. Agora que Moncho e Tita o deixan, cabe preguntarse que vai pasar co Premio Cabanillas. «Non se sabe», apunta Ramón, que lamentaría moito que se perdera. O autor de Vento Mareiro marcou a súa vida ata a o punto de converterse en fonte de inspiración para escribir os seus propios versos. Algúns deles deron pé a tres libros editados polo propio Domínguez que, como non, poden comprarse no seu establecemento. O último, Sete poemas novos e moitas frases novas e vellas, está nun lugar preferente, aproveitando os últimos días de atención ao público. A libraría está liquidando stock e dá os seus derradeiros estertores con Cabanillas, Castelao, Cuevillas, Otero Pedrayo e outros escritores galegos mirando desde as paredes, testemuñas ata o final da historia deste pequeno recuncho aberto á cultura.
Do esplendor dos anos noventa, neste outono quedan estantes baleiros, unhas cantas mochilas de saldo, media ducia de xornais do día e un escaparate a media luz, no que asoman Pocoyó e unha historia de animais mamíferos. Sobre os mesados, aínda poden atoparse oportunidades para mercar poesía e novela e, xa postos, levarse uns kiwis a dous euros o quilo, porque a estas alturas da película nada está de máis. A froita é da súa horta de Castrelo, á que Moncho espera poder dedicarlle máis horas a partir de agora, xunto ás súas netas que andan lonxe, por Alemaña, e á súa poesía, que nunca abandonou.
O que será difícil é que volvan a confundilo con Ramón Cabanillas —toda unha honra por outra parte— como lle ten pasado con alguén que chamaba por teléfono preguntando polo escritor cando o que quería era falar co empresario. Tita quizais recupere as teas e esa afección pola decoración que deixou aparcada cando se meteu a libreira, un oficio que lle dou satisfaccións e polo que queda agradecida, di.