Quince años de la visita de la ballena «Anduriña» a las Rías Baixas

Marcos Gago Otero
marcos gago MARÍN / LA VOZ

AROUSA

XOAN CARLOS GIL

La estancia durante un mes de una ballena yubarta causó sensación en España

18 feb 2018 . Actualizado a las 05:00 h.

Era el 15 de febrero del 2003. Galicia lloraba ante la catástrofe causada por el Prestige y el mar, fuente de vida durante generaciones, tenía un extraño y letal sabor a aceite y chapapote. Hace quince años, los telediarios llevaban meses abriendo con imágenes de aves acuáticas petroleadas, rocas negras sin percebes y playas con tanto asfalto que parecían la AP-9. Y entonces, en medio de tanta desolación, llegó ella: un ejemplar juvenil de ballena yubarta, que decidió alegrarle la vida a los vecinos de las Rías Baixas durante cerca de dos meses, entre Marín y Moaña. Los biólogos de la Coordinadora para o Estudo dos Mamíferos Mariños (Cemma) la bautizaron como Anduriña, en honor a su característica viajera. Y como si se tratase de un presagio de tiempos mejores en un mar castigado por el fuel, los vecinos de toda la comarca se dejaron ver por playas y paseos marítimos para probar suerte y ver a aquel impresionante e inesperado visitante.

Anduriña era joven en aquella época y los biólogos de la Cemma destacan que en esa etapa de la vida de estos cetáceos en particular la curiosidad lo es casi todo. Nunca mejor dicho. Era todo un placer ver las evoluciones de esta yubarta sobre el agua, volando más que nadando, mientras atravesaba la ría a velocidad de crucero. Aparecía en los lugares momentos más inesperados y si llega a ser hoy, se habría convertido, seguro, en trending topic durante meses. Anduriña no tenía miedo al hombre. No le asustaban ni los barcos ni los muelles. Uno podía estar tan tranquilo caminando por el paseo marítimo de Marín y de repente, como si se hubiese introducido en una novela de Stevenson o de Melville, podía pronunciar, sin temor a equivocarse: «¡Por allí sopla!».

Anduriña era juguetona a la vez que curiosa. Durante las mañanas, si se tenía suerte, se la podía ver desde Portocelo o Mogor, dando brincos por la ría. Aquel enorme animal marino salía entero del agua para dar saltos sobre el mar, para delicia de sus seguidores y de las cámaras de fotos.

Esta juvenil yubarta decidió irse de Marín un día, sin avisar, de la misma silenciosa manera con la que llegó y sin una razón aparente. Al día siguiente le tocó la fortuna de verla a los trabajadores de Fandicosta, en la ría de Vigo. Allí estuvo un último período, mucho más breve, y entonces se hizo a la mar, a los amplios océanos donde, ¿quién sabe?, quizás pudo formar familia y algún día regresar a estas aguas de las Rías Baixas, que tan bien la recibieron y tanto la fotografiaron. El viaje de Anduriña sigue en la memoria de los que la vieron, como una anécdota y con la mirada puesta en el mar. ¿Volverá algún día?

«No mar estaban os efectos do Prestige, o mellor que puido facer Anduriña foi vir dentro da ría de Pontevedra»

Biólogo da Cemma, Alfredo López participou directamente no dispositivo de estudo de protección de Anduriña, a balea xubarte que se paseou por Marín durante máis dun mes.

-¿Recorda como foi o avistamento?

-Si, foi unha chamada entre as dúas ou tres da madrugada, dos vixiantes da Autoridade Portuaria que nos dixeron que había unha balea no porto. Nós pensamos que estaba morta. Nalgunha ocasión achéganse moito á costa, pero son exemplares mortos, ou senón moribundos, en mal estado. Normalmente é un mal augurio encontrar unha balea na costa, pero neste caso, os vixiantes nos dixeron que esta balea estaba viva e parecía sana e foi unha gran sorpresa. De noite xa non se podía ver nada e á mañá a atopamos entre Marín e Poio. Saímos con Protección Civil de Marín para ver se o animal estaba ferido, porque estes animais non se acercan tanto a costa normalmente. Vimos que estaba saltando e iso foi boas noticias, porque ese comportamento de salto é o típico dun animal con boa saúde.

-¿Que máis puideron saber desta balea?

-Era un exemplar xuvenil. Cando crecen o suficiente alóxanse das súas nais e inician unha vida sos. Ao ser xuvenil, iso fai que sexan moi curiosos.

-¿Que lle puido facer vir ao interior da ría?

-Era o 2003, o afundimento do Prestige fixo que a vida no mar estivese patas arriba. Non atoparía alimento con facilidade na plataforma mariña, e o mellor que puido facer foi vir dentro da ría. Sabemos que houbo baleas alibrancas que morreron daquela porque confundiron as galletas de chapapote con alimento e as comeron e claro, con iso no estómago, pois acabaron morrendo.

-¿Como foi a estancia de Anduriña na ría?

-Era unha balea viaxeira. Nós puxemos en marcha un traballo de seguimento para que non colisionasen embarcacións con ela. Todos os días ás sete da tarde volvía ao porto de Marín e seguía aquí ata as dúas ou tres da mañá, alimentándose. Así estivo un mes e logo se foi á ría de Vigo, para a fábrica de Fandicosta. Alí non era tan fácil de ver pola xente, porque é un lugar máis cerrado. Aos quince días marchou.

-¿Volveron a saber dela?

-Temos fotografías das aletas que servirían para identificala, pero non volvemos a saber dela.

-¿Hai máis rexistros de baleas nun porto?

-Si, hai uns anos entrou unha en Malpica, e era unha xubarte.