Javier Gómez Darriba, doctor en Historia del Arte: «Mondoñedo mantén viva a impronta propia dunha cidade do século XVIII»

Su tesis doctoral sobre Mondoñedo obtuvo en 2020 cum laude y fue el resultado de «un traballo brutal e enorme», prolongado en un lustro. El doctor en Historia del Arte Javier Gómez Darriba (Lugo, 1990) recurre a un lenguaje «ameno e sinxelo» ahora en formato libro para hablar del Mondoñedo al que transformó la Edad Moderna. Su tesis tenía 700 folios y la reciente publicación, 408 páginas. Abarcó un período de 250 años en «Mondoñedo, 1550-1800. Arquitectura y urbanismo de una sede episcopal». ¿Por qué esa época?: «É un período no que se renova gran parte da arquitectura pasada e aparecen arquitecturas que incluso daquela, en Galicia, non existían case como tales(...) En Mondoñedo había hospitais e cárceres ex profeso ou mesmo unha casa consistorial (edificios que no medievo era raro que existiran en Galicia), novas igrexas e conventos destinados a novas formas de entender a liturxia ou ordes relixiosas».

«Mondoñedo foi, durante a Idade Moderna, o núcleo urbano máis importante do noreste de Galicia. Era capital política e relixiosa», señala Darriba, constatando que «dende o XVI ata o XVIII foi a súa época de esplendor, en todos os sentidos. Mondoñedo é unha cidade eminentemente clerical, e logo no XIX os cabildos perden forza e peso paulatinamente», aunque hay un crecimiento demográfico, apostilla. «En 1959 perdeu a capitalidade episcopal que mantivo pero xa compartida con Ferrol», añade. Ciertos obispos tuvieron un papel más protagonista en su fisonomía: «Houbo obispos moi bos e que facían moitas cousas, pero que duraban pouco. Dous foron moi emprendedores, moi xenerosos, responsables á hora de renovar, promotores, activos e dinámicos; Mondoñedo tivo a sorte de que duraron alí moito tempo no cargo. Un foi Frai Juan Muñoz e Salcedo, que estivo 23 anos no cargo a principios do XVIII. E, xusto ao morrer el en 1729 entra o obispo Sarmiento, que morre no 1751. Foron, en definitiva, 45 anos nos que Mondoñedo estivo gobernado por eses obispos. Hoxe vas a Mondoñedo e as igrexas, os tres conventos, o santuario dos Remedios, a fachada da catedral, os órganos, a gran maioría de retablos... Case todo foi feito por eles». Gómez Darriba remarca también que «Mondoñedo ten a sorte de que gran parte, non todo, do que se fixo entonces, prevalece». Y podemos admirarlo. Salvo excepciones: «O cárcere dos Remedios, que era un edificio espectacular feito no XVIII, tirouse no 1966; como quen di, sucedeu ‘onte'». En general, «Mondoñedo mantén viva esa impronta propia dunha cidade do século XVIII polos pazos, polos conventos, polo hospital de San Pablo, os Remedios, a catedral...». «Tampouco pasa iso en tantas cidades de Galicia», subraya Darriba.

Cada nueva etapa histórica supone añadidos arquitectónicos, resultando a veces mezclas de estilos o ‘atentados' urbanísticos. «Cando se facía un edificio novo, era porque o antigo estaba en moi mal estado ou se quedara pequeno, pero non tanto por unha cuestión estilística», matiza el autor. «Na época moderna, salvo excepcións, non había nin cultura do pelotazo nin, a veces, unha predilección por conservar algo medieval», añade. Hay que tener en cuenta que «gran parte do solo en Mondoñedo era da Igrexa. Iso era inamomible». Aún así, se producían «auténticos pleitos e polémicas cada vez que o obispo quería traer a equis monxes e monxas a Mondoñedo porque o cabildo sempre se opoñía. Incluso o cabildo tiña cismas internos», agrega Darriba.

Estudio de la catedral

También estudió un icono mindoniense como es la catedral, concretamente «catro reformas: da cabeceira, claustro, fachada e transepto ou cruceiro, do que nin se coñecía o arquitecto que o deseñou», dice sobre la investigación propia asociada a la época de la Edad Moderna en la seo mindoniense. «Aportei moitas cousas», añade. «Unha curiosidade importante é que, se ben na época Moderna toda catedral de orixe medieval adoita sufrir moitas reformas para ‘enmascarar' ese pasado e darlle un aire barroco, en Mondoñedo non pasou. Barroquizouse a catedral na fachada», pero se conservaron elementos medievales como «o rosetón e a portada». En el crucero también se intentó «mimetizar coa arquitectura preexistente», dice. «Houbo un interese na época moderna por conservar esa esencia medieval», finaliza Javier Gómez Darriba.

---

---

---