Cien años de trabajo de sol a sol en Xove

A MARIÑA

El Laboratorio de Investigación Social recopiló testimonios, aperos y fotos

17 may 2008 . Actualizado a las 02:00 h.

Primero fue el tiempo de ocio, ahora llega el del trabajo. El Laboratorio de Investigación Social que depende del área de Servicios Sociales de Xove ha invertido un año en realizar el trabajo de campo que ha permitido recopilar 120 testimonios, aperos (algunos desaparecidos), fotografías y documentos variados de un siglo de trabajo y oficios en el municipio.

Formado por Susana Fernández Iglesias, Rosa Lage Canoura, Nelle Pérez Franco y Lucía Sánchez Meitín, la obra pretende recuperar la memoria de las antiguas generaciones para que las nuevas no olviden que hubo un tiempo en que «se traballaba de sol a sol, e non había vacacións». Si prosperan la petición del alcalde, Demetrio Salgueiro, a la Diputación de Lugo, pronto se verá volcado el trabajo realizado en un libro que lleva además ilustraciones de Primitivo Marcos y un prólogo de la escritora Marica Campos.

Fue un trabajo arduo pero gratificante, según explica una de las coautoras, Lucía Sánchez. «Fíxose a recopilación de 120 entrevistas, con xente de todo tipo, dos oficios diversos que se desenvolvían en Xove, e que moitos hoxe desapareceron. O mar, a casa, o campo, a emigración como traballo que exportamos están presentes no traballo». Médico, boticario, molinero, panaderos, herreros, maestros... «tamén nos atopamos co administrativo, o comercio, a minería co caolín e a canteira; o aserradoiro e a balleneira. Cubrimos con exhaustividade todo un mundo de oficios diversos», señala Lucía.

El resultado fue un «volumen extenso, que se chamará De sol a Sol, un século de traballo en Xove, e que vai desde mediados do século XIX ata os anos setenta do século vinte en que se monta Alúmina Aluminio, e que supuso un cambio radical para unha sociedade eminentemente agropecuaria e mariñeira. Pasouse da economía de autoconsumo á de consumo, capitalista».

Dos generaciones vivas

Lucía Sánchez alude a las dos generaciones vivas actuales, «a que coñeceu este traballo de sol a sol, e a outra, a que ven despois de Alúmina, que conviven, e nas que hai un choque. Unha simple empresa cambiou a realidade da zona, propiciou un cambio de mentalidade». Así, «eles [por los abuelos] non entendes as vacacións, non ven esa necesidade, porque nunca tomaron vacación, só o descanso que no inverno lles daba a Natureza nos traballos do campo. Eles contan cómo viviron, cómo aprenderon esos oficios dos que en moitos casos, como o muiñeiro, só quedan vestixios. Antes o proceso do pan era completo, agora cóllese a barra na panadería. Quedan os muiños, e en Xove temos unha ruta con eles, pero do oficio, moi pouco».

Los abuelos cuentan que en su época «os oficios se herdaban de familia a familia, non había a angustia vital de elexir en qué traballar». Y Lucía pone el caso de los herreros, uno por aldea, por la necesidad de arreglar los aperos del campo. Como cuatro de las parroquias son costeras, también están los oficios vinculados al mar, como el marisqueo, la recogida de algas destinadas ya entonces a la industria farmacéutica, el carpintero de ribeira, y los que trabajaban en la desaparecida ballenera.

Si hay un trabajo olvidado es el que realizaban las mujeres. «Mulleres que viñan de longas xornadas do campo, mariscando, e que aínda tiñan por diante ao chegar á casa, catro ou cinco horas de traballo, porque os núcleos familiares eran moi amplios».

Paralelamente, surge el comercio en el casco urbano xovense, los bares, los ultramarinos, «pequenos negocios nos que se abastecía de todo o necesario para a casa».

Historias de vida

El equipo recopiló también muchos testimonios de emigrantes, que explicaron su trayectoria vital. Cuentan cómo era la situación que les obligó a marchar, «o trauma da despedida na casa, a vida e o traballo no país ao que foron, e a volta; son casi todas historias de vida», dice Lucía.

Durante el trabajo de campo, las cuatro autoras se encontraron por ejemplo, que las viviendas siguen conservando el nombre del antiguo oficio. Como «a do gaiteiro, ou a do ferreiro, unha por aldea, por aquelo do autoabastecemento, e por eso era importante a renovación xeracional». Lucía expresaba el agradecimiento del equipo a los vecinos de Xove, por su colaboración y apoyo. «Os veciños gardan moitas fotos e documentación que nos prestaron sin problemas para completar o libro, que é importantísimo, polo que supón de recopilación . Deixáronnos ferramentas de canteiro, artes de pesca descoñecidas agora, utensilios da casa sorprendentes e tamén do campo, así como documentación de emigrantes, cartas, postais e fotos». Una futura exposición permitirá ver, entre otros, un banco de carpintero del siglo XIX. Y seguro que seguirán llegando piezas.