A Biblia insinúa que o Xardín do Edén estaba entre o Tigris e o Éufrates. Ironicamente, agora esas son as terras do Estado Islámico, un país literalmente envolto nun pano negro que se comunica con nós a través de YouTube. Esta semana ofrecéronnos o espectáculo dos seus alguacís liándose a marteladas co pasado remoto. Filmáronse a si mesmos esnaquizando unha planta enteira de escultura acadia e asiria do Museo de Mosul.
Hai que dicir que este museo xa fora vítima do saqueo durante a invasión anglo-americana de 2003, cando centos de miles de obxectos arqueolóxicos desapareceran na confusión da guerra para reaparecer metidos en caixas en universidades e centros de estudos de Occidente. A raíz daquilo, os arqueólogos iraquís tiveron a idea de substituír cantas pezas puideron por réplicas, e de feito boa parte das estatuas que se ven no vídeo son falsas. Pero por desgraza algunhas son auténticas. Entre a desfeita parece que se recoñecía a algúns dos antigos reis de Mesopotamia, indefensos no chan baixo a picaraña dos islamistas.
«Destruímos estes ídolos» din os iconoclastas, «porque representaban gobernantes crueis e impíos». A ironía é que estes reis do pasado tiñan máis en común co Estado Islámico do que eles imaxinan. Conquistaron estas mesmas terras que agora ambiciona o Estado Islámico con métodos moi similares: incendiando aldeas, arrasando colleitas, pasando a coitelo aos seus habitantes. Sargón I de Acad, din as crónicas, destruía as cidades «ata que nin os paxaros tiñan onde pousar». Sargón II saqueaba tanto que a descrición dun dos seus botíns ocupa cincuenta columnas na letra miúda das taboíñas de barro cocido, e que eran cartas nas que o tirano lles contaba os deuses o que fixera, no fose que se lles pasase desapercibido. Por non falar de Asurnasirpal II, que levantaba pirámides de cabezas cortadas e esfolaba ou queimaba vivos aos seus inimigos. Non é que estes reis fosen moito máis crueis que os que os precederon e sucederon. Pero, por todo o que sabemos, foron os que popularizaron a propaganda polo terror, o equivalente do uso que fai das redes o Estado Islámico.
Efectivamente, estas estatuas eran apoloxías do xenocidio, advertencias e ameazas, celebracións da tiranía dos gobernantes. É só grazas á area do deserto e ao anonimato do tempo que sobreviviron abondo como para que as atopasen os arqueólogos británicos e puidesen aprecialas doutro xeito: como testemuños do pasado, valiosas non polo que din senón polo que revelan. Sempre foi así: boa parte do noso patrimonio histórico é brutalidade que o tempo fixo venerable. Por iso ten pouco sentido unha interpretación politicamente correcta da arte. A arte non necesariamente mellora ao ser humano. Ás veces é xustamente unha expresión das súas limitacións, mesmo dos seus crimes. Xustamente ese é o valor que ten.
Non está escrito canto tempo ten que pasar para que a barbarie se converta en arte. Tampouco está claro que o Estado Islámico vaia deixar ningunha forma apreciable de cultura. O seu paso por Mesopotamia ten toda a pinta de que vai ser bastante fugaz. Mesmo os imperios moito máis poderosos dos acadios, os asirios e os babilonios acabaron esmagados baixo o peso da súa propia violencia. Esa é a lección que ensinan os museos de Iraq. E se os fanáticos do Estado Islámico puidesen ler a escritura dos textos e as estatuas que destrúen, aprenderían isto: que eses anacos de reis antigos tirados polo chan do museo de Mosul non representan ningún triunfo senón unha profecía.